Πάσχοντας για τον άλλο

Γιατί άραγε η ερωτική εξομολόγηση εκλαμβάνεται μερικές φορές ως πρόθεση για κατάκτηση του άλλου;

Ίσως γιατί αν ο άλλος αντιπροσωπεύει κάτι που λείπει απο μένα, πρέπει να το αρπάξω, να το κλέψω απο τον κόσμο, γιατί αυτό που επιθυμώ δεν μου προσφέρεται αυθόρμητα κι άρα πρέπει να το αποσπάσω με τη δύναμή μου. Μόλις αποκτήσουμε αυτό που μας δίνει το αίσθημα της πληρότητας, αρχίζουμε να αντιμετωπίζουμε με τρόμο, πόνο και αγωνία την πιθανότητα να το χάσουμε. Μπορεί κάλλιστα να υπάρχουν σχέσεις χωρίς έντονες φωτοσκιάσεις, χωρίς ρίγη και προαισθήματα, αλλά είναι άλλου τύπου. Ο έρωτας χαρακτηρίζεται απο την εναλλαγή της απομάκρυνσης και της επανεύρεσης, απο την ασίγαστη ανάγκη να επιβεβαιώνουμε το κεκτημένο, να λέμε "είσαι δικός μου για πάντα", ενώ την ίδια στιγμή μια φωνή μέσα μας ψιθυρίζει πως δεν είναι έτσι. Η ουσιαστική σχέση με τον άλλον δεν είναι κάτι που κερδίζεται μια κι έξω, αλλά απαιτεί συνεχή προσπάθεια.

Η απουσία παραπέμπει αμέσως στην μοναξιά και μάλιστα όχι σε μια απλή μοναξιά. Τη στιγμή που επιτέλους ανακαλύπτω τί θα πει να γίνομαι ένα με το αγαπημένο πρόσωπο συναισθάνομαι και τη μοναξιά μου. Το αίσθημα της έλλειψης μας επιτρέπει να δούμε τη μοναξιά σαν άνοιγμα, σαν απελπισμένο άνοιγμα προς τον άλλο κι αυτό μας βοηθάει να κάνουμε κάποιες χειρονομίες που είναι και πράξεις θάρρους. Η εμπειρία της ένωσης πηγαίνει χέρι χέρι με την εμπειρία του χωρισμού. Είναι σαν κάποιος υπαρξιακός νόμος να μας έχει καταδικάσει στην αναπόφευκτη γνώση που λέει ότι βρίσκω σημαίνει και χάνω. Όταν λείπει αυτό το στοιχείο του δισυπόστατου, όταν υπάρχει φαινομενική σιγουριά, τότε προφανώς δεν υπάρχει ζωτική σχέση. Όσο πιο βαθύς είναι ο δεσμός, όσο πιο απαραίτητοι είμαστε ο ένας για τον άλλον, τόσο πιο έντονα ζούμε τον φόβο της απώλειας. Σε μια βαθιά και ουσιαστική ένωση, σε μια ζωτική συνύπαρξη, εμείς που τείνουμε προς το αγαπημένο πρόσωπο κι αισθανόμαστε την ανάγκη του, αναγνωρίζουμε και τη βασική του διαφορά. Μπορεί κατά βάθος να ξέρουμε ότι είναι αυταπάτη να πιστεύουμε ότι το αίσθημα της ολότητας μας το εγγυάται η παρουσία του άλλου, αλλά είναι κάτι πολύ δελεαστικό για να μπορέσουμε να το αποφύγουμε. Δεν υπάρχει καμιά ψυχολογική διεργασία άξια του ονόματός της, που να μπορεί να πληροί αυτή την απαραίτητη αυταπάτη - που αν θέλουμε να παραμείνουμε νέοι πρέπει να μας συνοδεύει σ' όλη μας τη ζωή - στην οποία εκτός των άλλων υποννοείται η παραδοχή της απόστασης και της διαφορετικότητας. Μια βαθιά σχέση προϋποθέτει αυτή την παραδοχή της απόστασης και της διαφοράς. Η ψυχική απόσταση εξάλλου είναι αυτή που επιτρέπει την συνύπαρξη του ζευγαριού, γιατί ο ένας βιώνει την παρουσία του άλλου, ο οποίος όμως είναι απών λόγω του ότι είναι διαφορετικός. Κι εκεί ξαναοδηγούμαστε, κατά κάποιο τρόπο, στην πρότερη μοναξιά μας, αλλά με μια μεγάλη διαφορά. Είναι μια μοναξιά την οποία πολεμήσαμε και κατανοήσαμε. Είχαμε το θάρρος να αντικρίσουμε την πραγματικότητα. Θάρρος που σημαίνει ότι διαθέτουμε μια βαθιά κατανόηση που αποτρέπει τη διάλυση του δεσμού, που άλλωστε θα ήταν μια παιδική αντίδραση. Το θάρρος του να βλέπουμε πώς έχουν τα πράγματα σημαίνει πως μπορούμε να δεχτούμε τη διαφορά, να ζήσουμε μ' αυτήν.

Η μεταφορά του Κήτς για την πέτρινη καρδιά στη θέση της αληθινής, στα χέρια του ψυχολόγου αποκτά ένα ευρύτερο νόημα. Στην πραγματικότητα η καρδιά απο σάρκα και αίμα που προσδοκούμε είναι δικό μας κατασκεύασμα: Η "πέτρινη καρδιά" υπάρχει, γιατί είναι διαφορετική απο εκείνη που περιμένω, γιατί δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μου. Δύναμη είναι να αποδεχτώ ότι είναι διαφορετική, γιατί αυτή είναι μια στιγμή απαραίτητη για τη ζωή μου. Δεν είναι τυχαίο γεγονός, δεν είναι ούτε ευτύχημα ούτε ατύχημα, είναι η σιωπηρή αναγκαιότητα εκείνης της συγκεκριμένης φάσης της ζωής μου που με φέρνει αντιμέτωπο με μια ανάγκη την οποία πρέπει να βιώσω μέχρις εσχάτων. Αυτές τις στιγμές μας στηρίζει η σκέψη ότι η συνάντησή μας έχει μια δυναμική ισορροπία: η ιστορία της και το βάθος της καθρεφτίζουν το δικό μας επίπεδο ωριμότητας. Η συνάντηση είναι κάτι που διαρκώς αναπλάθεται, επομένως αυτή η "πέτρινη καρδιά" μπορεί να αλλάξει μορφή καθώς αλλάζουν και οι ανάγκες μας. Πρέπει ωστόσο να προσθέσουμε ότι παρόλο που όταν τα σχέδια των ερωτευμένων που συναντιούνται - για να γυρίσουμε πάλι στη φαντασία - έρχονται σε σύγκρουση, δεν υπάρχει άλλη σχέση που να χαρακτηρίζεται απο τόσο μεγάλη αλληλεπίδραση. Σ'αυτή την κατάσταση, όπου δύο άνθρωποι αλλάζουν, πλησιάζοντας όλο και περισσότερο ο ένας τον άλλον, αισθανόμαστε να μας διαποτίζει κάτι "καινούργιο" και κάτι "παλιό". Το "καινούργιο" είναι η μεταμόρφωση που συντελείται  και το "παλιό" είναι η ανάκτηση της υποκειμενικότητας στη σχέση, αυτή που έχτισε τον έρωτα και του έδωσε ποίηση.

Απο το βιβλίο του
Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Αγάπη - Φόβος (β)

Ευτυχία, άγχος, χαρά, πικρία – έχουμε πολλές λέξεις που περιγράφουν τα πολλαπλά συναισθήματα που βιώνουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Βαθιά όμως, στον πυρήνα της ύπαρξής μας υπάρχουν μόνον δύο: αγάπη και φόβος. Όλα τα θετικά συναισθήματα προέρχονται  από την αγάπη, όλα τα αρνητικά συναισθήματα από το φόβο. Από την αγάπη απορρέει η ευτυχία, η ικανοποίηση, η γαλήνη και η χαρά. Από το φόβο πηγάζει ο θυμός, το μίσος, το άγχος και η ενοχή.

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν μόνο δύο βασικά συναισθήματα, η αγάπη και ο φόβος. Είναι όμως ακριβέστερο να λέμε ότι υπάρχει μόνο αγάπη ή φόβος, επειδή δεν μπορεί να νιώσουμε και τα δύο συναισθήματα ταυρόχρονα, την ίδια ακριβώς στιγμή. Είναι αντίθετα. Όταν βρισκόμαστε στο φόβο, δεν είμαστε σ’ έναν τόπο φόβου. Μπορείτε να σκεφτείτε κάποια στιγμή στη ζωή σας που νιώθατε ταυρόχρονα το φόβο και την αγάπη; Αδύνατον.

Θα πρέπει να αποφασίσουμε σε ποιον από τους δύο τόπους θα ανήκουμε, δεν υπάρχει ουδετερότητα σ’ αυτό. Εάν δεν επιλέξετε ενεργητικά την αγάπη, τότε θα διαπιστώσετε ότι βρίσκεστε σε έναν τόπο φόβου ή ενός από τα παράγωγα συναισθήματά του. Η κάθε στιγμή μας δίνει την ευκαιρία να επιλέξουμε τον έναν ή τον άλλον τόπο. Και θα πρέπει συνεχώς να κάνουμε αυτή την επιλογή, ειδικά σε δύσκολες καταστάσεις όπου αμφισβητείται η επιλογή τητς αφοσίωσής μας στην αγάπη.

Η επιλογή της αγάπης δε σημαίνει ότι δε θα νιώσετε ποτέ ξανά το φόβο. Αυτό που ουσιαστικά σημαίνει είναι ότι πολλοί από τους φόβους σας τελικά θα βγουν στην επιφάνεια για να θεραπευτούν. Αυτή είναι μια συνεχής διαδικασία. Να θυμάστε ότι, αφού επιλέξετε την αγάπη, θα νιώθετε φόβο με τον ίδιο περίπου τρόπο που πεινάτε ενώ έχετε φάει. Για να θρέψουμε και να γαλουχήσουμε τις ψυχές μας, πρέπει αδιάλειπτα να επιλέγουμε την αγάπη και να απομακρύνουμε το φόβο, ακριβώς όπως τρώμε για να θρέψουμε το σώμα μας και να απομακρύνουμε την πείνα μας. Αυτό δε σημαίνει ότι ο φόβος θα πάψει να εκδηλώνεται. Απλά κάθε φορά που επιστρέφει, θα πρέπει, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, εμείς να επιστρέφουμε στην αγάπη.

Όλοι οι φαντασιακοί μας φόβοι αφορούν είτε στο παρελθόν είτε στο μέλλον, μόνο η αγάπη ανήκει στο παρόν. Το «τώρα» είναι η μόνη αληθινή στιγμή που έχουμε και η αγάπη το μόνο πραγματικό συναίσθημα, επειδή είναι το μονο που εξελίσσεται στο παρόν. Ο φόβος βασίζεται πάντα σε κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν και μας κάνει να φοβόμαστε για κάτι που νομίζουμε ότι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Το να ζούμε λοιπόν στο παρόν σημαίνει να ζούμε στην αγάπη, όχι στο φόβο. Αυτός είναι ο στόχος μας, να ζούμε στον τόπο της αγάπης. Και μπορούμε να δουλέψουμε στην κατεύθυνση του στόχου αυτού, μαθαίνοντας να αγαπάμε τους εαυτούς μας. Όταν εμποτίζουμε τους εαυτούς μας με αγάπη, τότε αρχίζουμε να ξεπλένουμε όλους μας τους φόβους.

Απο το βιβλίο της
Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Αγάπη - Φόβος (α)

Υπάρχουν πολλά πράγματα που φοβόμαστε στη ζωή. Φοβόμαστε να μιλήσουμε μπροστά στο κοινό, φοβόμαστε να βγούμε ραντεβού, φοβόμαστε ακόμα και να παραδεχτούμε την μοναξιά μας. Σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ πιο εύκολο να μείνουμε άπραγοι, παρά να μας απορρίψουν και να έλθουμε αντιμέτωποι με τα επακόλουθα συναισθήματα. Πράγματι, οι φόβοι μας ξεγελούν , επειδή είναι τόσο καλά διαστρωματωμένοι, ο ένας πάνω από τον άλλον. Μπορούμε να ξεφλουδίσουμε έναν προς έναν τους φόβους μας, μέχρι να φτάσουμε στον πιο βαθύ, σ’ εκείνον που πάνω του στηρίζονται όλοι οι άλλοι. Και αυτός, συνήθως, είναι ο φόβος του θανάτου.

Ας υποθέσουμε ότι ανησυχείτε υπερβολικά για ένα σχέδιο που ετοιμάζετε στη δουλειά. Αν ξεφλουδίσετε αυτόν τον φόβο, θα δείτε ότι κάτω απ’ αυτόν υπάρχει ο φόβος ότι δεν είστε άξιοι να τα καταφέρετε. Το επόμενο υπόστρωμα κρύβει κι άλλους διαδοχικούς φόβους: το φόβο ότι δε θα πάρετε αύξηση, ότι θα χάσετε τη δουλειά σας και τελικά ότι δε θα καταφέρετε να επιβιώσετε, κάτι που ουσιαστικά αποτελεί το φόβο του θανάτου. Ο φόβος της μη επιβίωσης είναι το υπόστρωμα πολλών από τους οικονομικούς και εργασιακούς μας φόβους.

Ας υποθέσουμε ότι φοβάστε να ζητήσετε από κάποιον ή κάποια να βγείτε μαζί ραντεβού. Πίσω από το φόβο αυτόν υπάρχει ο φόβος της απόρριψης και πίσω από αυτόν ο φόβος ότι δε θα υπάρξει ποτέ κάποιος ή κάποια για σας. Από κάτω υπάρχει ο φόβος ότι δεν είστε ένα αξιαγάπητο πρόσωπο και εφόσον οι άλλοι δε σας αγαπούν, πώς είναι δυνατόν να επιβιώσετε; Όταν οι άνθρωποι νιώθουν ανεπαρκείς, ο βασικός τους φόβος είναι ότι «Δεν είμαι αρκετός». Γιατί βλέπουμε ανθρώπους στα πάρτι να στέκονται αμίλητοι σε μια γωνιά; Επειδή φοβούνται ότι δεν είναι καλοί στο να γνωρίζουν και να μιλάνε με άλλους στα πάρτι, πράγμα που πηγάζει από το φόβο ότι δεν είναι αρκετοί. Οι άλλοι είναι αρκετά γοητευτικοί, οι άλλοι είναι αρκετά όμορφοι, αρκετά ενδιαφέροντες, όμως οι άνθρωποι αυτοί φοβούνται ότι οι ίδιοι δεν είναι τίποτε απ’ όλα αυτά.

Όλα τελικά καταλήγουν στο φόβο του θανάτου, που βάσιμα αποτελεί την αιτία του μεγαλύτερου μέρους της δυστυχίας μας. Από φόβο πληγώνουμε, άθελά μας τα αγαπημένα μας πρόσωπα, για τον ίδιο λόγο αναστέλλουμε τους εαυτούς μας  σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Από τη στιγμή που κάθε φόβος έχει τη ρίζα του στο φόβο του θανάτου, εάν μάθουμε να χαλαρώνουμε απέναντι στο φόβο που περιβάλλει το θάνατο, θα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε οτιδήποτε άλλο με μεγαλύτερη ευκολία.

Οι άνθρωποι που πεθαίνουν αντιμετωπίζουν τον υπέρτατο φόβο, το φόβο του θανάτου. Έρχονται αντιμέτωποι με το φόβο και συνειδητοποιούν ότι δεν τους συνθλίβει, ότι δεν έχει πλέον δύναμη επάνω τους. Οι άνθρωποι που πεθαίνουν μαθαίνουν ότι ο φόβος δεν έχει καμία σημασία. Όμως για τους υπόλοιπους συνεχίζει να είναι πολύ πραγματικός.

Εάν μπορούσαμε κυριολεκτικά να μπούμε μέσα μας και να αφαιρέσουμε όλους μας τους φόβους – τον κάθε έναν χωριστά – πόσο διαφορετική θα μπορούσε να είναι η ζωή; Σκεφτείτε το λίγο. Εάν τίποτε δε σας εμπόδιζε να ακολουθήσετε τα όνειρά σας, πιθανόν η ζωή σας σήμερα να ήταν πολύ διαφορετική. Αυτό μαθαίνουν οι άνθρωποι που πεθαίνουν. Η πορεία προς το θάνατο οδηγεί τους χειρότερους φόβους μας στο προσκήνιο για να τους αντιμετωπίσουμε κατάματα. Μας βοηθά να δούμε τη δυνατότητα που υπάρχει για μια άλλη ζωή και το όραμα αυτό απομακρύνει και όλους τους υπόλοιπους φόβους μας.

Δυστυχώς, όταν οι φόβοι αυτοί μας εγκαταλείπουν, οι περισσότεροι από μας είμαστε πολύ άρρωστοι ή πολύ γέροι για να κάνουμε τα πράγματα που θα κάναμε πριν, αν δεν είχαμε το φόβο. Γερνάμε και αρρωσταίνουμε χωρίς να έχουμε καν δοκιμάσει κρυφά μας πάθη, χωρίς να έχουμε ανακαλύψει τη δουλειά που πραγματικά μας αρέσει, χωρίς να έχουμε γίνει εκείνοι που θα θέλαμε να γίνουμε. Εάν κάναμε τα πράγματα εκείνα που λαχταρούσαμε να κάνουμε, θα ήμασταν και πάλι γέροι και άρρωστοι, δε θα ήμασταν όμως γεμάτοι πικρίες και μετάνοιες. Δε θα νιώθαμε ότι τελειώνει μια ζωή που έχουμε μισο-ζήσει. Γι’ αυτό το μάθημα που πρέπει να πάρουμε είναι σαφές: πρέπει να υπερβούμε τους φόβους μας όσο ακόμα είναι καιρός, τώρα, που μπορούμε ακόμη να κάνουμε τα πράγματα που ονειρευόμαστε.

Για να υπερβούμε, ωστόσο, τους φόβους μας θα πρέπει να μετακομίσουμε συναισθηματικά, θα πρέπει να μετακινηθούμε στον τόπο της αγάπης.

Απο το βιβλίο της
Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Απώλεια (β)

 Ό,τι κι αν νιώθετε χάνοντας ένα πρόσωπο ή κάποιο αντικείμενο, είναι αυτό ακριβώς που έπρεπε να νιώθετε. Δεν μπορούμε ποτέ να πούμε σε κάποιον, "είσαι σε φάση άρνησης πολύ καιρό τώρα, είναι καιρός πια να περάσεις στο θυμό" ή κάτι άλλο σχετικό, γιατί δε γνωρίζουμε πώς πρέπει να είναι η θεραπευτική διαδικασία ενός άλλου ατόμου. Τις απώλειες τις νιώθουμε έτσι ακριβώς όπως είναι. Μας αφήνουν με μια αίσθηση κενότητας, αβοήθητους, ακινητοποιημένους, παραλυμένους, ανάξιους, θυμωμένους, θλιμμένους και φοβισμένους. Δε θέλουμε να κοιμηθούμε ή το μόνο που θέλουμε είναι να κοιμόμαστε. Δεν έχουμε καθόλου όρεξη ή τρώμε ό,τι βρούμε μπροστά μας. Μπορεί να πηδάμε απο τη μία υπερβολή στην άλλη ή να είμαστε απίστευτα σχολαστικοί με τα πάντα. Η θέση μας σε κάθε έναν ή σε όλους αυτούς τους τόπους είναι μέρος της θεραπείας μας.

Ίσως η μόνη βεβαιότητα σχετικά με την απώλεια είναι ότι ο χρόνος μας θεραπεύει όλους. Δυστυχώς, η θεραπεία δεν είναι πάντοτε άμεση. Δε μοιάζει με την ανοδική γραμμή ενός γραφήματος, ούτε μας οδηγεί γρήγορα και ήπια σε ανώτερα στάδια πληρότητας. Αντίθετα, η όλη διαδικασία είναι κάτι σαν το τρενάκι του λούνα παρκ - ανεβαίνεις αργά αργά στην πληρότητα και μετά βυθίζεσαι στην απόγνωση. Κάποια στιγμή φαίνεται να παλινδρομείς και ξαφνικά κινείσαι εμπρός, μετά νιώθεις πως είσαι και πάλι στην αρχή. Αυτή είναι η θεραπεία. Και να είστε σίγουροι πως θα θεραπευτείτε και θα επιστρέψετε στην πληρότητα.

Μπορεί να μην πάρετε πίσω αυτό που χάσατε, μπορείτε όμως να θεραπευτείτε. Και σε κάποιο σημείο του ταξιδιού σας μέσα στη ζωή, θα δείτε ότι στην πραγματικότητα δεν είχατε ποτέ το πρόσωπο ή το αντικείμενο που πενθείτε έτσι όπως  νομίζατε ότι το έχετε. Και θα δείτε επίσης ότι θα είναι πάντα δικά σας με έναν άλλον τρόπο.

Η πληρότητα είναι διακαής μας πόθος. Ελπίζουμε πως θα μπορέσουμε να κρατήσουμε τους ανθρώπους και τα πράγματα ακριβώς όπως είναι, ξέρουμε όμως πως αυτό δεν γίνεται. Η απώλεια είναι ένα απο τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή. Προσπαθούμε να την απαλύνουμε, ή ακόμα και να της δώσουμε ένα πιο ρομαντικό χαρακτήρα, όμως ο πόνος του αποχωρισμού απο ένα πρόσωπο ή αντικείμενο που μας νοιάζει είναι ένα απο τα πιο σκληρά πράγματα που θα βιώσουμε ποτέ. Η απουσία δεν κάνει πάντα την καρδιά μας πιο τρυφερή. Ορισμένες φορές την κάνει να νιώθει θλιμμένη, μοναχική και άδεια.

Όπως δεν μπορεί να υπάρχει το καλό χωρίς το κακό ή το φως χωρίς το σκοτάδι,  έτσι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη χωρίς απώλεια. Και επίσης, όσο παράξενο και αν ακούγεται, δεν υπάρχει απώλεια χωρίς ανάπτυξη. Είναι μία έννοια που δύσκολα γίνεται κατανοητή και ίσως γι αυτό τον λόγο πάντοτε μας εκπλήσσει και μας ξαφνιάζει.

Οι καλύτεροι δάσκαλοι αυτής της έννοιας είναι οι γονείς που έχουν χάσει τα παιδιά τους απο καρκίνο. Κατά κανόνα, οι γονείς λένε, δικαιολογημένα, ότι αυτή η εμπειρία είναι το τέλος του κόσμου. Κάποια χρόνια μετά, ορισμένοι αναφέρουν ότι μέσα απο την τραγωδία αυτή οι ίδιοι έχουν ωριμάσει. Φυσικά, θα προτιμούσαν να μην είχαν χάσει τα παιδιά τους, μπορούν όμως να δουν πως οι απώλειες αυτές τους βοήθησαν με έναν εντελώς απροσδόκητο τρόπο. Έμαθαν ότι "είναι καλύτερο να έχεις αγαπήσει και να έχεις χάσει παρά να μην έχεις αγαπήσει καθόλου". Και η αλήθεια είναι ότι σπάνια θα ανταλλάσσαμε την εμπειρία του να έχουμε και να χάσουμε απο την ζωή μας αγαπημένα πρόσωπα με την εμπειρία του να μην τα έχουμε ποτέ.

Με την πρώτη ματιά στη ζωή και στις απώλειές μας, δύσκολα μπορούμε να διακρίνουμε πως έχουμε αναπτυχθεί και ωριμάσει. Όμως έτσι συμβαίνει. Όσοι έχουν υποστεί απώλειες στη ζωή γίνονται τελικά πιο δυνατοί, πιο ολοκληρωμένοι.

• Στην μέση ηλικία μπορεί να χάνουμε μέρος των μαλλιών μας, αλλά συνειδητοποιούμε πως ό,τι υπάρχει μέσα μας είναι εξίσου σημαντικό με ό,τι υπάρχει απ' έξω.
• Με την σύνταξή μας μπορεί το εισόδημά μας να είναι μικρότερο, όμως η ελευθερία που έχουμε είναι μεγαλύτερη.
• Στα γεράματά μας μπορεί να μην είμαστε τόσο ανεξάρτητοι, όμως γινόμαστε αποδέκτες της αγάπης που κάποτε προσφέραμε στους άλλους.
• Πολλές φορές όταν χάνουμε τα υπάρχοντά μας ή τις περιουσίες μας, μετά το πένθος, διαπιστώνουμε ότι τώρα είμαστε πιο ελεύθεροι και συνειδητοποιούμε πως ίσως ήταν γραφτό να ταξιδέψουμε πιο ανάλαφροι στον κόσμο που ζούμε.
• Ορισμένες φορές με το τέλος μιας σχέσης, μαθαίνουμε ποιοί πραγματικά είμαστε, όχι σε σχέση με άλλους ανθρώπους, αλλά έτσι ακριβώς όπως είμαστε εμείς.
• Μπορεί να χάσουμε κάποια αντικείμενα ή ικανότητες που έχουμε, μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσουμε πόσο εκτιμάμε αυτά που μας έχουν απομείνει.

Απο το βιβλίο της
Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Απώλεια (α)

Οι περισσότεροι άνθρωποι σε όλη μας τη ζωή παλεύουμε και αντιστεκόμαστε στην απώλεια, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι ζωή σημαίνει απώλεια και απώλεια ζωή. Η ζωή δεν μπορεί να αλλάξει και εμείς δεν μπορούμε να αναπτυχθούμε χωρίς απώλεια. Υπάρχει μία παλιά Εβραϊκή παροιμία, που λέει ότι όποιος χορεύει σε πολλούς γάμους, κλαίει και σε πολλές κηδείες. Αυτό σημαίνει πως όταν είσαι παρών σε μια αρχή, θα είσαι και στο τέλος.

Οι απώλειες που βιώνουμε στη ζωή είναι και μικρές και μεγάλες, απο το θάνατο ενός γονέα μέχρι την απώλεια ενός αριθμού τηλεφώνου. Οι απώλειες της ζωής μπορεί να είναι μόνιμες, όπως ο θάνατος, ή προσωρινές, όπως όταν σας λείπουν τα παιδιά σας στα επαγγελματικά σας ταξίδια. Τα πέντε στάδια, τα οποία περιγράφουν τον τρόπο που αντιδρούμε σε κάθε απώλεια, μπορούν να εφαρμοστούν σε όλες τις απώλειες της ζωής, μικρές ή μεγάλες, μόνιμες ή προσωρινές. Ας υποθέσουμε ότι το παιδί σας γεννιέται με κάποιο σωματικό πρόβλημα. Αυτό για σας είναι μια μεγάλη απώλεια και ενδέχεται να αντιδράσετε με τον εξής τρόπο:

• Άρνηση - Οι γιατροί λένε ότι το πρόβλημά του θα είναι για όλη του τη ζωή. Ας του δώσουμε λίγο χρόνο, όταν μεγαλώσει ίσως να διορθωθεί το πρόβλημά του.
• Θυμός - Οι γιατροί θα έπρεπε να το ξέρουν , έπρεπε να μας το είχαν πει νωρίτερα! γιατί να μας το κάνει αυτό ο θεός!
• Διαπραγμάτευση - Θα μπορέσω να το αντέξω και να το αντιμετωπίσω, αρκεί να είναι εκπαιδεύσιμος και να μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του όταν μεγαλώσει.
• Κατάθλιψη - Είναι τρομερό, η ζωή του θα είναι τόσο περιορισμένη.
• Αποδοχή - Όταν θα υπάρξει πρόβλημα, θα το αντιμετωπίσουμε. Εξάλλου θα μπορεί να ζήσει μια καλή ζωή, γεμάτη αγάπη.

Σε μιά  πιο ασήμαντη εκδοχή, ας υποθέσουμε ότι σας πέφτει στο πάτωμα ένας φακός επαφής. Στην απώλειά του ενδέχεται να αντιδράσετε ως εξής:

• Άρνηση - Δεν το πιστεύω ότι μου έπεσε!
• Θυμός - Πού στο διάλο είχα το μυαλό μου;
• Διαπραγμάτευση - Υπόσχομαι ότι εάν τον βρω αυτή τη φορά, στο μέλλον θα είμαι πιο προσεκτική.
• Κατάθλιψη - Πόσο στενοχωριέμαι που τον έχασα, τώρα θα πρέπει να αγοράσω άλλον.
• Αποδοχή - Εντάξει μωρέ, φαίνεται ότι ήταν γραφτό κάποτε να χάσω έναν φακό επαφής. Θα παραγγείλω έναν καινούργιο σήμερα κιόλας.

Δεν περνάμε όλοι απο τα πέντε αυτά στάδια κάθε φορά που βιώνουμε μία απώλεια και οι αντιδράσεις μας δεν εκδηλώνονται πάντα με αυτή τη σειρά. Επίσης, μερικές φορές περνάμε ξανά απο το ίδιο στάδιο. Ωστόσο, πολλές φορές και με πολλούς τρόπους έχουμε βιώματα απώλειας και πάντα αντιδρούμε στις απώλειές μας. Με την απώλεια αποκτάμε την εμπειρία της εκάστοτε κατάστασης και έτσι είμαστε καλύτερα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουμε τη ζωή.

Απο το βιβλίο της
Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Η σχέση ως υποκατάστατο της μοναξιάς(β)

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν με ποιόν τρόπο προδίδουν οι γονείς τα παιδιά. Ένας τρόπος είναι να τα χρησιμοποιούν ως εξιλαστήρια θύματα των συζυγικών συγκρούσεων. Και όντως, μόνο προστατεύοντας τον οικογενειακό πυρήνα το παιδί κερδίζει ένα χώρο στη σχέση, ή μάλλον τη μη-σχέση, των γονιών. Αναγκασμένο να αποκαταστήσει μια ισορροπία που βαθμιαία έχει κλονιστεί, το παιδί καλείται να δώσει νόημα και σκοπό σε μια συνύπαρξη που διαφορετικά θα ήταν ανούσια και ανέφικτη. Το παιδί, καθώς κινείται μέσα σε εξαιρετικά λεπτές, δυσχερείς ψυχολογικές δυναμικές, δρα καταλυτικά στις συγκρούσεις των γονιών και γίνεται, κατά κάποιο τρόπο, το θέατρο των επιχειρήσεων, η σκηνή πάνω στην οποία παίζονται η επιθετικότητα ή η αμοιβαία αδιαφορία των γονιών. Η παλιά υπόσχεση για αιώνια αγάπη δεν άντεξε στη δοκιμασία του χρόνου, για τον απλό λόγο ότι τα άτομα αλλάζουν, και οι δύο άνθρωποι που σήμερα έρχονται αντιμέτωποι ελάχιστα μοιάζουν με εκείνους τους δύο που τότε σύναψαν τη συμφωνία. Έτσι, σε μια σχέση που έχει γίνει πλέον αναχρονιστική, το παιδί αιχμαλωτίζεται στο θανάσιμο παιχνίδι του σαδιστικού περιορισμού της ελευθερίας του άλλου. Κανένας δεν ξεφεύγει απ’ αυτή τη χρησιμοποίηση, που βασίζεται σε συναισθηματικό εκβιασμό και διατηρείται μέσα από τη σταθερή δολιοφθορά όλων των πρωτοβουλιών που στρέφονται προς τα έξω. Ωστόσο, αυτή η εμπειρία είναι αναγκαία γιατί, όπως μας διδάσκει η μυθολογία, η κατάκτηση της ατομικότητας αναπόφευκτα έχει τη μορφή της λύτρωσης.

Αφού αρνηθούν αμοιβαία το μέλλον τους, οι γονείς αγωνίζονται να καταστρέψουν το μέλλον του παιδιού. Εν γένει τα παιδιά είναι αυτά που πληρώνουν για την απώλεια της επιθυμίας του ζευγαριού και το αίσθημα ενοχής από το οποίο όλοι μας υποφέραμε επανεμφανίζεται στην αφύσικη απαίτηση να γίνουν ψευδομάρτυρες, να λειτουργούν ως εγγυητές μιας υποκρισίας. Η αποδέσμευση απ’ αυτόν τον ρόλο δεν είναι εύκολη, γιατί παγιδεύονται σιωπηρά από δυναμικές και εντάσεις που υπάρχουν υποσυνείδητα στους γονείς. Μια ρητή αντιπαράθεση είναι ασφαλώς προτιμότερη και λιγότερο παθολογική, αλλά αυτή η επιλογή είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Οι συμμαχίες εναντίον ενός εξωτερικού εχθρού συμβάλλουν στη διατήρηση της μάσκας της οικογένειας, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται η εχθρότητα που τρέφεται μέσα στους κόλπους της. Κατά παράδοξο τρόπο, το στοιχείο του μίσους είναι ισχυρότερο στις πιο συμπαγείς οικογένειες και, όπως συνηθίζεται να λέγεται, οι καλές οικογένειες είναι χειρότερες από τις άλλες. Η συναισθηματική τρωτότης, για την οποία μιλήσαμε, αντικαθίσταται από τη μνησικακία, καθώς η παρουσία της θα καθιστούσε την οικογένεια προσιτή, διαπερατή σε νέες σχέσεις.

Απο το βιβλίο του Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Η σχέση ως υποκατάστατο της μοναξιάς (α)

Η συναισθηματική συνάντηση είναι τόσο θαυμαστή γιατί μας κάνει να νιώθουμε πως υπάρχουμε. Και πραγματικά, ο βαθμός αυτονομίας και ανεξαρτησίας ενός ατόμου μετριέται ακριβώς απο την ικανότητά του να βιώσει την απουσία. Κι εδώ δεν εννοούμε την απομόνωση (γιατί και η απομόνωση εισάγει ένα προκάλυμμα κενού) αλλά την ικανότητα να εκτιμούμε όχι μόνο τη συντροφιά και τη ζεστασιά του άλλου αλλά και τη μοναξιά, αναγνωρίζοντας σ' αυτήν μια σημαντική εμπειρία οι αποχρώσεις της οποίας μπορούν να ποικίλλουν πολύ, αφού τίποτε δεν κατοικεί μόνιμα μέσα στις ψυχές μας. Υπάρχει η απόλυτη μοναξιά, γεμάτη ηρεμία, αποδοχή και σιωπηλή καλοσύνη προς τον εαυτό μας και τους άλλους, ή η επίπεδη, ψυχρή και δυσάρεστη μοναξιά ή ακόμη η μελαγχολική, γλυκιά και γεμάτη προσμονή. Το σημαντικό είναι να ξέρουμε ότι μπορούμε να επιβιώσουμε με τη μοναξιά. Όταν απουσιάζει αυτή η βεβαιότητα, καιροφυλακτεί η προδοσία και η προδοσία της μοναξιάς μας μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά επικίνδυνη.

Γράφει ο Rilke:

           "Μόνο η θλίψη που αναζητάει συντροφιά για να σιωπήσει είναι επικίνδυνη και κακή."

΄Ετσι, ψάχνουμε για ένα σημείο έξω απο τον εαυτό μας, αναζητούμε τον άλλο για να πνίξουμε τη θλίψη μας, για να ξεγελάσουμε την μοναξιά. Ο φόβος και η αγωνία κυριαρχούν και μέσα σ' αυτή τη μαύρη τρύπα εξαφανίζεται και η αξιοπρέπεια του άλλου, εκείνου που επικαλεστήκαμε για να μας βοηθήσει να αποφύγουμε τον εαυτό μας. Δεν υπάρχει τίποτε το παθολογικό στην ανάγκη να αναζητούμε κουράγιο στη φιλία και την αγάπη των άλλων. Η αναζήτηση τέτοιων πραγμάτων μπορεί να θεωρηθεί μάλιστα ένδειξη καλής υγείας. Αυτό που μας απασχολεί εδώ είναι κάτι άλλο: η παντελής απουσία ενός εσωτερικού πυρήνα που να στηρίζει την ύπαρξή μας και ο ατελεύτητος καταναγκασμός να γεμίζουμε το εσωτερικό κενό με εξωτερικά σημεία αναφοράς, είτε αυτά είναι άνθρωποι, είτε είναι δουλειά, είτε ναρκωτικά, είτε άλλη μορφή εθισμού. Δύο μορφές προδοσίας βρίσκονται απέναντι απο έναν καθ΄έξιν τρόπο ζωής: πρώτα η προδοσία του εσωτερικού μας θρήνου, που προσπαθεί απεγνωσμένα να ελκύσει την προσοχή μας, με τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε ένα παραμελημένο παιδί. Και μετά, η προδοσία των άλλων, εκείνων στους οποίους στρεφόμαστε για να "γεμίσουμε". Σ' αυτή την περίπτωση οι ανθρώπινες ιδιότητες του άλλου είναι λιγότερο σημαντικές απο την ευχαρίστηση που μπορεί να προσφέρει η παρουσία του. Όταν δεν έχουμε αυτιά για να ακούσουμε την δική μας θλίψη, δεν μπορούμε να νιώσουμε οίκτο για την θλίψη του άλλου. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να τον εκμεταλλευτούμε και να αφεθούμε να μας εκμεταλλευτεί, πνίγοντας την θλίψη μέσα στην φασαρία. Στη βάση αυτής της παρεξήγησης βρίσκεται η διφορούμενη, η ανείπωτη εμπειρία των σχέσεων μέσα στην οικογένεια, όπου το συναίσθημα παραδίδεται στην υποσυνείδητη κρίση όλων των μελών της. Η μεγαλύτερη παρεξήγηση οφείλεται στους γονείς οι οποίοι είναι ανίκανοι να δώσουν ένα υγιές παράδειγμα αποδοχής και αγάπης του παιδιού.

Απο το βιβλίο του Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Αυτο-απόρριψη

Βρισκόμουν εκεί από την πρώτη στιγμή,

στην αδρεναλίνη που κυκλοφορούσε στις φλέβες των γονιών σου,

όταν έκαναν έρωτα για να σε συλλάβουν,

και μετά στο υγρό που η μητέρα σου έστελνε στη μικρή καρδιά σου

όταν ακόμα ήσουν απλώς ένα παράσιτο.

Έφτασα σ’ εσένα προτού μπορέσεις να μιλήσεις,

προτού ακόμα μπορέσεις να καταλάβεις κάτι απ’ αυτά που σου

έλεγαν οι άλλοι.

Βρισκόμουν εκεί όταν, αδέξια, προσπαθούσες να κάνεις τα πρώτα σου βήματα

εμπρός στο πειραχτικό και γελαστό βλέμμα όλων.

Όταν ήσουν απροστάτευτος κι εκτεθειμένος,
όταν ήσουν ευάλωτος κι είχες ανάγκη.

Μ’ έφερε στη ζωή σου το χέρι της μαγικής σκέψης,

με συνόδευαν……οι προλήψεις και τα ξόρκια, τα φετίχ και τα φυλαχτά…..

οι καλοί τρόποι, οι συνήθειες και η παράδοση…..

οι δάσκαλοί σου, τα αδέρφια σου και οι φίλοι σου…

Προτού μάθεις πως υπήρχα διαίρεσα την ψυχή σου σ’ έναν κόσμο φωτός

κι έναν κόσμο σκότους.

Ένα κόσμο για το καλό κι έναν για τα υπόλοιπα.

Εγώ σου έφερα τα συναισθήματα της ντροπής,

σου έδειξα όλα τα μειονεκτήματά σου, τις ασχήμιες σου, τις ανοησίες σου,

τα δυσάρεστα όλα.

Εγώ σου κρέμασα την ταμπέλα «διαφορετικός» όταν σου είπα για πρώτη φορά στο αυτί ότι κάτι δεν πήγαινε εντελώς καλά σ’ εσένα.

Υπάρχω πριν από τη συνείδηση, πριν από την ενοχή, πριν από την ηθική, πριν από τις αρχές του χρόνου, πριν ακόμα ο Αδάμ ντραπεί για το κορμί του όταν αντιλήφθηκε

ότι ήταν γυμνός……και το κάλυψε!

Είμαι ο απρόσκλητος μουσαφίρης, ο ανεπιθύμητος επισκέπτης, και ωστόσο,

είμαι πρώτος που ήρθα και ο τελευταίος που θα φύγω.

Έγινα ισχυρός με τον καιρό ακούγοντας τις συμβουλές των γονιών σου

για το πώς να θριαμβεύεις στη ζωή.

Παρατηρώντας τις αντιλήψεις της θρησκείας σου, που σου λέει  τι να κάνεις και τι να

μην κάνεις, για να σε δεχτεί ο θεός στις αγκάλες του.

Υποφέροντας απάνθρωπα αστεία των συντρόφων σου στο σχολείο όταν γελούσαν

με τις δυσκολίες σου.

Υπομένοντας τις ταπεινώσεις από τους ανωτέρους σου.

Παρατηρώντας την άχαρη μορφή σου στον καθρέφτη και συγκρίνοντάς τη  μετά

με την εικόνα των «διασήμων» που βγαίνουν στην τηλεόραση.

Και τώρα επιτέλους, έτσι όπως είμαι δυνατός, και για τον απλό λόγο,

ότι είμαι γυναίκα, ότι είμαι νέγρος, ότι είμαι Εβραίος, ότι είμαι ομοφυλόφιλος, ότι

είμαι ανατολίτης, ότι είμαι ανάπηρος, ότι είμαι ψηλός, κοντός ή χοντρός….

μπορώ να σε μεταμορφώσω σ’ ένα σωρό σκουπίδια, σε παλιοσίδερα, σε αποδιοπομπαίο τράγο, στον παγκόσμιο υπεύθυνο, σ’ έναν καταραμένο μπάσταρδο μιας χρήσης.

Γενεές και γενεές ανδρών και γυναικών με υποστηρίζουν.

δεν μπορείς να ξεφύγεις από μένα.

Η θλίψη που προξενώ είναι τόσο ανυπόφορη που για να με αντέξεις, πρέπει

να με μεταδώσεις στα παιδιά σου, ώστε εκείνα να με περάσουν στα δικά τους

παιδιά, στους αιώνες των αιώνων.

Για να βοηθήσω εσένα και τους απογόνους σου θα μεταμφιεστώ σε τελειομανία,

σε υψηλά ιδανικά, σε αυτοκριτική, σε πατριωτισμό, σε ηθικές αξίες, σε αυτοέλεγχο.

Η θλίψη που σου προξενώ είναι τόσο έντονη που θα θελήσεις να με αρνηθείς….και

γι’ αυτό, θα προσπαθήσεις να με κρύψεις πίσω από τα πρόσωπά σου, πίσω από

τα ναρκωτικά, πίσω από τη μάχη σου για το χρήμα, πίσω από τις νευρώσεις σου,

πίσω από την απρόσωπη σεξουαλικότητά σου.

Δεν έχει σημασία τι κάνεις, όμως, δεν έχει σημασία πού πηγαίνεις.

Εγώ θα είμαι πάντα εκεί, πάντοτε παρών.

Γιατί ταξιδεύω μαζί σου μέρα και νύχτα, ακούραστα, δίχως όρια.

Εγώ είμαι η βασική αιτία της εξάρτησης, της κτητικότητας, της πίεσης, της ανηθικότητας, του φόβου, της βίας, του εγκλήματος, της τρέλας.

Εγώ σου δίδαξα το φόβο της απόρριψης κι εγώ περιόρισα την ύπαρξή σου σ’ αυτό

το φόβο.

Από μένα εξαρτάται το αν θα εξακολουθήσεις να είσαι αυτό το άτομο που το γυρεύουν, το λατρεύουν, το χειροκροτούν, ο ευγενικός και ο ευχάριστος που είσαι σήμερα για τους άλλους.

Από μένα εξαρτάσαι, γιατί εγώ είμαι το μπαούλο όπου έχεις κρύψει εκείνα τα

πιο δυσάρεστα πράγματα, τα πιο γελοία, τα λιγότερο επιθυμητά κι από σένα τον ίδιο.

Χάρη σε μένα έμαθες να συμβιβάζεσαι με αυτά που σου δίνει η ζωή, γιατί τελικά,

οτιδήποτε και αν ζήσεις θα είναι πάντοτε παραπάνω απ’ αυτό που νομίζεις ότι αξίζεις.

Το μάντεψες έτσι δεν είναι;

Είμαι το συναίσθημα της απόρριψης που νιώθεις για τον ίδιο σου τον εαυτό…..

Θυμήσου την ιστορία μας….όλα άρχισαν εκείνη τη γκρίζα μέρα που αφέθηκες να πεις περήφανος:  «ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ!»  και ντροπιασμένος και φοβισμένος, κατέβασες το κεφάλι κι άλλαξες τα λόγια και τις πράξεις σου με ένα συλλογισμό: «ΕΓΩ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΗΜΟΥΝ………»

Η σχέση σαν καθρέφτης

Τα ζευγάρια χωρίζουν για τον ίδιο λόγο που σμίγουν.

Πολλά ζευγάρια αναρωτιούνται: «Γιατί τον ερωτεύτηκα, αφού είμαστε τόσο διαφορετικοί; Ίσως με κάποιον άλλον που θα είχαμε τα ίδια γούστα να τα πήγαινα καλύτερα….»

Συμβαίνει, αυτό ακριβώς που μας ελκύει, να είναι η διαφορετικότητα. Στην αρχή με γοητεύει που ο άλλος έχει αυτό που για μένα είναι πιο δύσκολο να αποκτήσω. Συμπληρώνομαι από το σύντροφό μου, ακριβώς επειδή μπορεί να κάνει πράγματα που εγώ δεν μπορώ, και αντιστρόφως. Στη φάση του έρωτα, όχι μόνο αποδέχομαι αυτά του τα χαρακτηριστικά, αλλά επίσης τα αποδέχομαι και στον εαυτό μου. Για παράδειγμα, αν είμαι άνθρωπος πολύ δραστήριος και ενεργητικός, με γοητεύουν η ηρεμία, η δεκτική ικανότητα, η ενδοσκόπηση. Ο άλλος, με τη σειρά του, αισθάνεται γοητευμένος από την ικανότητά μου να ζω στον κόσμο, να πηγαίνω μπροστά.

Όμως το πρόβλημα έρχεται μετά, γιατί στην αρχή πράγματι με ευχαριστεί η διαφορά, αλλά όταν ο έρωτας εξασθενεί αρχίζω να καβγαδίζω με τον σύντροφό μου για τα ίδια εκείνα χαρακτηριστικά τα οποία μας έφεραν κοντά. Αν εγώ έχω ιδιαίτερα αναπτυγμένη την ενεργητική μου πλευρά, πιθανότατα θα καβγαδίσω με την παθητική δική του. Στον καβγά μαζί του θα πάρω τη θέση του παθητικού κι αυτός θα είναι ο εχθρός μου στη θέση του ενεργητικού. Δηλαδή, θα μεταφέρω στη σχέση μια παλιά εσωτερική διαμάχη. Όταν ερωτεύομαι τον άλλον – ακριβώς επειδή επιτρέπει στον εαυτό του να είναι τόσο ήρεμος και χαλαρός -, κατά κάποιον τρόπο συμφιλιώνομαι με αυτήν την πλευρά μου την οποία είχα απαρνηθεί. Αν, όμως, δεν την αναπτύξω και στον εαυτό μου, θα καταλήξω να τσακώνομαι μαζί του κατά τον ίδιο τρόπο που καβγάδιζα και πριν, με αυτήν την πλευρά μου που απαρνιόμουν.

Σε αυτή την περίσταση, το κλειδί είναι να εξελίξουμε τις καθόλου – ή λίγο -  αναπτυγμένες πλευρές μας, που διακρίνουμε στον άλλον. Έτσι, ο σύντροφός μας μπορεί να μετατραπεί σε δάσκαλο ή σε εχθρό μου. Εδώ είναι η επιλογή.

Απο το βιβλίο του Jorge Bucay - Να βλέπεις στον

Μάχη με τις απαγορεύσεις (β)

Δεν είναι αυτή καθ' αυτή η σεξουαλική απιστία που προκαλεί άγχος στον άνθρωπο που ζηλεύει, αλλά ο φόβος πως θα χάσει αυτό που το ερωτικό στοιχείο αντιπροσωπεύει για τη σχέση. Οι δύο εραστές που για ημέρες ολόκληρες, μήνες ή χρόνια, μοιράστηκαν αυτή τη διάσταση της ύπαρξής τους, μόλις "ξεστρατίσει" απο τη σχέση το ενδιαφέρον του αγαπημένου τους νιώθουν πως τα πάντα έχουν προδοθεί. Τότε εκδηλώνεται το παιδί που έχουμε μέσα μας, φοβόμαστε πως θα χάσουμε την αγάπη και την υποστήριξη. Είναι ο φόβος της εγκατάλειψης. Προσωπικά δεν θεωρώ ότι ωριμότητα σημαίνει απαραίτητα και απουσία ζήλιας, γιατί η ωριμότητα στις ερωτικές σχέσεις δεν συνίσταται στο να μη νιώθουμε κτητικότητα. Αυτό είναι ένα στερεότυπο που έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πού έχει τις ρίζες του. Και μ' αυτό ξαναερχόμαστε σε ένα εξαιρετικά προσφιλές μου θέμα. Την εξακρίβωση του πώς ορισμένες διαστάσεις της παιδικής ηλικίας, όπως η ζήλια, το αίσθημα της ιδιοκτησίας κ.λ.π. στην πραγματικότητα αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξή μας ως ατόμων και την κατάκτηση της αυθεντικότητάς μας.

Πιστεύω ότι το άτομο που δεν ζηλεύει το σύντροφό του δεν είναι αυθεντικό. Αν δούμε τη ζωή μας σαν μια σειρά στρωμάτων σε διάταξη θα πρέπει να πούμε ότι κάθε "στρώμα" είναι σημαντικό. Θεωρώ λοιπόν ότι, κατά παράδοξο τρόπο, πρέπει να διατηρήσουμε την ικανότητά μας να ζηλεύουμε. Η αλήθεια είναι ότι η ζήλια μπορεί να εκφράζει και την επιθυμία να είμαστε το επίκεντρο της προσοχής και γενικά η ιδιαίτερα έντονη και μη ρεαλιστική εκδήλωσή της φανερώνει ψυχολογικά προβλήματα. Αλλά είναι άλλο τόσο αλήθεια ότι συνειδητοποιούμε τον έρωτα μόνον όταν αυτή η εμπειρία διασταυρώνεται με το δραματικό και παράλογο φαινόμενο της ζηλοτυπίας. Μ' άλλα λόγια, καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας και κατανοούμε βαθύτερα τί μορφής σχέση έχουμε με τον άνθρωπο που αγαπούμε μόνο όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοιου είδους αισθήματα. Είναι σα να πρέπει να βιώσουμε τον έρωτα σαν αγωνία, σαν επιθυμία να ζούμε στην αβεβαιότητα. Θα έλεγα πως υπάρχουν άνθρωποι που "τό χει η μοίρα τους" να διαλέγουν καταστάσεις όπου το ενδεχόμενο να τους φύγει ο άνθρωπος που αγαπούν έχει αυξημένες πιθανότητες. Μερικές φορές μοιάζει πως κάποιοι άνθρωποι νιώθουν ζωντανοί μόνο όταν αγαπούν μ' αυτό τον τρόπο. Απο την άλλη πλευρά, ο άνθρωπος που θέλει εξουσία δεν μπορεί να ζει σ' αυτή την κατάσταση, πράγμα που σημαίνει εξουσία και έρωτας δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ο άνθρωπος που αναλώνεται στην επιθυμία να εξουσιάζει δεν είναι σε θέση να αφεθεί ολοκληρωτικά στον έρωτα, γιατί κάτι τέτοιο, εκτός των άλλων, προϋποθέτει την προσήλωσή του σε κάτι που μπορεί ανά πάσα στιγμή να χαθεί.

Απο το βιβλίο του
Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Συγχώρεση

Ο δρόμος της συγχώρεσης έχει πολλά εμπόδια. Το βασικότερο απ' αυτά είναι η αίσθηση πως, όταν συγχωρούμε, είναι σα να παραβλέπουμε τη συμπεριφορά που μας πλήγωσε.

Όταν όμως συγχωρούμε κάποιον δε σημαίνει ότι λέμε: "Δεν πειράζει που με πληγώνεις". Σημαίνει απλά πως για το δικό μας καλό, αφήνουμε την πληγή να γιατρευτεί, επειδή συνειδητοποιούμε πως η εμμονή σε μνησικακίες μας εξωθεί στη δυστυχία. Οι άνθρωποι που διστάζουν να συγχωρήσουν πρέπει να θυμούνται ότι δεν τιμωρούν κανέναν άλλον πέρα απο τον εαυτό τους.

Συγχώρεση δε σημαίνει ότι αφήνουμε τους άλλους να μας πατάνε. Είναι μια πράξη φιλανθρωπίας, με την καλύτερη έννοια της λέξης. Όταν συγχωρούμε, θυμόμαστε ότι κάποιος δεν ήταν στις καλύτερές του στιγμές όταν μας πλήγωσε. Θυμόμαστε ότι οι άλλοι είναι κάτι παραπάνω απο τα λάθη τους. Είναι άνθρωποι, έκαναν λάθη και έχουνε πληγωθεί και αυτοί όπως εμείς. Τελικά, η συγχώρεση συμβαίνει μέσα μας. Συγχωρούμε για να θεραπεύσουμε τον εαυτό μας. Η συμπεριφορά ενός άλλου είναι απλά η συμπεριφορά ενός άλλου. Δε χρειάζεται να συγχωρήσουμε τη συμπεριφορά, χρειάζεται μόνο να συγχωρήσουμε το πρόσωπο.

Η επιθυμία για εκδίκηση είναι ένα ακόμη εμπόδιο για τη συγχώρεση. Όταν ανταποδίδουμε τα ίσα, το πολύ πολύ να έχουμε μόνο μια προσωρινή αίσθηση ανακούφισης ή ικανοποίησης. Στη συνέχεια νιώθουμε ένοχοι που κατεβάσαμε τον εαυτό μας στο επίπεδο της συμπεριφοράς που απο την αρχή θεωρούσαμε λάθος. Θέλουμε αυτός που μας πλήγωσε να ξέρει πόσο πολύ πονέσαμε και έτσι του αντιγυρίζουμε το χτύπημα - και αργότερα νιώθουμε ακόμη μεγαλύτερο πόνο. Δεν είναι λάθος να δείχνουμε στους άλλους τον πόνο μας, όταν όμως μένουμε προσκολλημένοι πάνω του, αυτοτιμωρούμαστε.

Δεν είναι εύκολο να συγχωρούμε. Μερικές φορές είναι πιο εύκολο να αγνοήσουμε την κατάσταση. Κάποιες στιγμές ίσως νιώθουμε την παρόρμηση να συγχωρέσουμε, όμως το αναβάλλουμε, αφήνοντας παθητικά το ρεύμα της δυστυχίας να σταλάζει μέσα στη ζωή μας. Πολλές φορές χρειάζεται να απειληθεί η ζωή μας για να συνειδητοποιήσουμε ότι δε θέλουμε να ζούμε με τον τρόπο αυτόν και ότι δεν έχουμε μια αιωνιότητα για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα.

Η μη συγχώρεση μας καθηλώνει. Γνωρίζουμε πολύ καλά αυτά τα παλιά εδάφη και ίσως νιώθουμε τόσο άνετα εκεί, ώστε η συγχώρεση να μοιάζει με παράτολμη περιπέτεια στο άγνωστο. Τις περισσότερες φορές προτιμάμε να ρίχνουμε στον άλλον την ευθύνη του λάθους, παρά να διορθώσουμε τη σχέση μας μαζί του. Με τα μάτια μας καρφωμένα στα λάθη των άλλων, δεν κοιτάμε ούτε τους εαυτούς μας ούτε τα δικά μας άλυτα προβλήματα. Με τη συγχώρεση ανακτάμε τη δύναμή μας να ζούμε και να ευημερούμε πέρα απο τα συμβάντα που μας πλήγωσαν και μας δυσαρέστησαν. Όταν ζούμε με τις πληγές μας, μένουμε αιώνια θύματά τους, με τη συγχώρεση υπερβαίνουμε αυτό που μας πλήγωσε. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να μένουμε μόνιμα πληγωμένοι απο οτιδήποτε ή οποιονδήποτε. Η συνειδητοποίηση αυτή κρύβει μεγάλη δύναμη.

Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Μάχη με τις απαγορεύσεις (α)

Τη στιγμή που θα ανακαλύψουμε ότι ζηλεύουμε, υποφέρουμε απο ένα συγκεκριμένο είδος πόνου, την αγωνία. Είναι περισσότερο κι απο πιθανό, αυτή η τόσο έντονη και δραματική αντίδραση να είναι μια συγκεκριμένη επαναφορά της πρωταρχικής σχέσης με τη μητέρα. Απ' αυτή την άποψη η αμφιβολία, η ζήλια είναι λειτουργική. Ένα συναίσθημα που μας εμποδίζει εμφανώς να διακρίνουμε καθαρά την εξωτερική πραγματικότητα και πυκνώνει το σκότος του εσωτερικού μας τοπίου, αποδεικνύεται διαφωτιστικό στο επίπεδο της αυτογνωσίας μας. Μας λέει, τί περιμένουμε εδώ και τώρα απο τον άλλον: μια αποκλειστική αγάπη, χωρίς περιορισμούς και με απόλυτη προσήλωση. Η ζήλια αναδημιουργεί και ξαναφέρνει στο προσκήνιο τη ζωτική ανάγκη του παιδιού για απεριόριστη και αποκλειστική αγάπη. Δεν είναι ανάγκη να εξηγήσουμε γιατί τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη απο αγάπη. Όλοι ξέρουμε ότι στα πρώτα στάδια της ζωής μας μεγαλώνουμε και τρεφόμαστε απο την αγάπη των άλλων. Αν λοιπόν η ωριμότητά μας, η ψυχολογική κυρίως, συνδέεται μ' αυτή την ανάγκη, ο φόβος που συνοδεύει το ενδεχόμενο να χάσουμε το αγαπημένο μας πρόσωπο είναι σημάδι ότι βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Αυτό που μπορεί να μας παρηγορήσει είναι το γεγονός ότι και ως ενήλικες, παρά τις όποιες εμπειρίες μας, ως την τελευταία στιγμή της ζωής μας αντιδρούμε πάντα με τον ίδιο τρόπο και η τυπική φράση είναι: "Δεν μπορώ να κάνω δίχως εσένα". Ο άλλος μπορεί και να υποκύψει, εγώ όμως ποτέ, γιατί η πορεία της ζωής μου εξαρτάται απ' αυτόν.

Η υποψία και το αίσθημα ιδιοκτησίας προκύπτουν απο την επένδυση μιας ψυχικής μας διάστασης που δημιουργεί την πεποίθησή μας ότι η ζωή μας έχει μέλλον μόνον επειδή υπάρχει ο άλλος. Καταλαβαίνουμε λοιπόν γιατί η αμφιβολία είναι τόσο ολέθρια. Μπορούμε να πούμε ότι είναι απλώς ο φόβος μήπως χάσουμε το στήριγμα που μας προσφέρει ο άνθρωπος που αγαπούμε. Αν όμως θελήσουμε να αποφύγουμε πραγματικά τη ζήλια, τη στιγμή που διασχίζουμε αυτή την κατάσταση και βρεθούμε αντιμέτωποι με την ίδια την πιθανότητά της, αντιλαμβανόμαστε ότι επιστρατεύουμε μια σειρά απο ψυχολογικά μέσα που έχουν να κάνουν με την επιθετικότητα. Ο άνθρωπος που ζηλεύει και νιώθει δυστυχισμένος γίνεται επιθετικός. "Η ζήλια" γράφει ο Προύστ, "δεν είναι παρά μια εναγώνια ανάγκη για τυραννία στα ερωτικά ζητήματα". Έχοντας ρυθμίσει έτσι τα πράγματα ώστε να είμαι υποχρεωμένος να ζηλεύω  - αφού δεν είναι ποτέ τυχαία η επιλογή μιας σχέσης που υποχρεωτικά θα οδηγήσει σ' αυτό το συναίσθημα - έχω δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μιας υποσυνείδητης τυραννίας. Η υποψία, δικαιολογεί τα πάντα. Δεν υπάρχει πράξη που να μην μπορούμε  να κάνουμε με την παρότρυνσή της. Η υποψία για τον σύντροφο βγάζει στην επιφάνεια τη Σκιά μας σ' όλο της το μεγαλείο και διακαιολογεί οποιαδήποτε πράξη. Η υποσυνείδητη τάση να κάνουμε τον άλλο ιδιοκτησία μας, μας ωθεί σε σχέσεις όπου μπορούμε να εκφράζουμε τη ζήλια μας, πίσω απο την οποία κρύβεται η σκοτεινή επιθυμία για τυραννία. Αυτό γίνεται απόδειξη της ανασφάλειάς μας και είναι μια στιγμή ρήξης ανάμεσα σ' έναν παλιό κι έναν καινούριο τρόπο συμπεριφοράς. Είναι πολύ σκληρή για όλους μας η στιγμή που διαπιστώνουμε ότι χάνουμε το στήριγμά μας και μποροστά μας ανοίγεται μια διαφορετική ζωή.

Απο το βιβλίο του
Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Θυμός - Φόβος

Ο αδούλευτος φόβος γίνεται θυμός. Όταν δεν έχουμε επαφή με το φόβο μας, ή δε γνωρίζουμε  καν ότι φοβόμαστε, ο φόβος γίνεται θυμός. Εάν δεν αντιμετωπίσουμε το θυμό μας, αυτός θα γίνει οργή.

Είμαστε πιο συνηθισμένοι να αντιμετωπίζουμε το θυμό παρά το φόβο μας. Μας είναι πιο εύκολο να λέμε στον σύντροφό μας "σου έχω θυμώσει", παρά να λέμε "φοβάμαι πως θα φύγεις". Μας είναι πιο εύκολο να θυμώνουμε γι αυτά που δεν πάνε καλά, αντί να παραδεχόμαστε ότι "φοβάμαι πως δεν είμαι αρκετά καλός".

Πριν μερικούς μήνες, ένας νεαρός ο Andrew, είχε ραντεβού με το κορίτσι του, τη Melanie, σε μια καφετέρια. Επειδή όμως υπάρχουν πολλές τέτοιες καφετέριες σκορπισμένες σε διάφορα σημεία της πόλης, ο κάθε ένας βρέθηκε σε διαφορετική καφετέρια. Ο Andrew περίμενε την Melanie περίπου τριάντα με σαράντα λεπτά, άφησε ένα μήνυμα στον τηλεφωνητή της και μετά επέστρεψε στο διαμέρισμά του. "Υπολόγισα πως κάποιο μπέρδεμα θα είχε γίνει, και πως θα ανανεώναμε το ραντεβού μας", μου εξήγησε. "Η εντύπωση όμως που είχε η Melanie, ήταν διαφορετική. Ήταν πολύ θυμωμένη μαζί μου. Υπονοούσε πως την άφησα εσκεμμένα να περιμένει, πως την απογοήτευσα, πως δεν μπορούσε να μου έχει εμπιστοσύνη. Της επισήμανα ότι απλά αυτό που συνέβη ήταν πως και οι δύο είχαμε κατά νου διαφορετική καφετέρια."

Αυτό που για τον Andrew ήταν ένα απλό μπέρδεμα ήταν για τη Melanie μια τρομερή απογοήτευση, που υποδήλωνε ότι ο σύντροφός της ήταν αναξιόπιστος και πως θα την απογοήτευε και πάλι στο μέλλον. Επιβάρυνε την κατάσταση με περισσότερο θυμό απ΄ ότι ήταν αναγκαίο, έναν θυμό που πιθανόν ήταν απομεινάρι ενός παλιού τραύματος. Δεν μπορούσε να δει την πραγματικότητα έτσι όπως ήταν.

Ανυποψίαστη για τον φόβο που υπήρχε κάτω απο το θυμό της η Melanie έκανε τον Andrew "κακό". Δυστυχώς, έκανε μόνο το πρώτο βήμα.......έγινε έξαλλη. Όλοι είμαστε πολύ καλοί στο βήμα αυτό: "Είμαι θυμωμένη επειδή δεν ήσουν εκεί", "θύμωσα επειδή άργησες", "θύμωσα επειδή δεν έκανες καλή δουλειά", "θύμωσα γι΄αυτά που είπες". Χρειάζεται όμως να μάθουμε πώς να κάνουμε και το δεύτερο βήμα, να κοιτάξουμε μέσα μας και να διερευνήσουμε το φόβο που υποβόσκει. Ας δούμε μερικά ενδεικτικά σημεία για το τί μπορεί πραγματικά να συμβαίνει:

• Ο θυμός: Είμαι θυμωμένη γιατί δεν ήσουν εκεί.
• Ο υποκείμενος φόβος: Όταν δεν είσαι εκεί, φοβάμαι ότι με εγκαταλείπεις.
• Ο θυμός: Είμαι θυμωμένη επειδή άργησες.
• Ο υποκείμενος φόβος: Δεν είμαι τόσο σημαντική για σένα όσο η δουλειά σου.
• Ο θυμός: Είμαι θυμωμένη επειδή δεν έκανες καλά τη δουλειά σου.
• Ο υποκείμενος φόβος: Φοβάμαι ότι θα βγάλουμε λιγότερα λεφτά και δε θα μπορέσουμε να πληρώσουμε τους λογαριασμούς μας.
• Ο θυμός: Είμαι θυμωμένη γι' αυτά που είπες.
• Ο υποκείμενος φόβος: Φοβάμαι ότι δεν μ' αγαπάς πια.

Είναι πιο εύκολο να συνεχίσουμε να ξύνουμε το θυμό μας παρά να αντιμετωπίζουμε το φόβο, όμως αυτό δε μας βοηθά να λύσουμε το υποκείμενο πρόβλημα. Ουσιαστικά, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να οξύνουμε το "επιφανειακό" πρόβλημα, γιατί οι άνθρωποι δεν αντιδρούν καλά στο θυμό. Όταν φωνάζουμε στους άλλους σπάνια τους πείθουμε ότι έχουν λάθος. Έχετε ποτέ ακούσει κάποιον να λέει, " μου φώναζαν επί δέκα λεπτά, όμως δεν με έπεισαν ότι είχα άδικο, αλλά στα επόμενα είκοσι λεπτά που εξακολούθησαν να φωνάζουν, κατάλαβα"; προφανώς όχι, γιατί δεν έχει συμβεί ποτέ κάποιος που φωνάζει να καταφέρει να πείσει για οτιδήποτε, οποιονδήποτε.

Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Αγάπη και Έρωτας

Ίσως η προσδοκία της στιγμιαίας ευτυχίας που συνήθως αποδίδουμε στη σχέση του ζευγαριού, αυτή η επιθυμία για αγαλλίαση, να οφείλεται στην απατηλή ένταση της στιγμής κατά την οποία ερωτευόμαστε.

Πράγματι, την πρώτη στιγμή η συνάντηση είναι παθιασμένη, ενθουσιώδης, ασυγκράτητη, παράλογη. Τα συναισθήματα εισβάλλουν, μας κυριεύουν, και για ένα χρονικό διάστημα σχεδόν δεν μπορούμε να σκεφτούμε τίποτ' άλλο απο το πρόσωπο με το οποίο είμαστε ερωτευμένοι, και τη χαρά μας γι' αυτό που μας συμβαίνει.

Ο έρωτας μας συνδέει με τη χαρά που αισθανόμαστε γνωρίζοντας την ύπαρξη του άλλου. Μας φέρνει σε επαφή με τη σπάνια αίσθηση της πληρότητας.

Αυτή η κατάσταση δεν κρατάει για πολύ, αλλά μένει εγγεγραμμένη σαν ανάμνηση που συγκρατεί τη σχέση και που μπορεί να την αναβιώσει περιστασιακά.

Αφού περάσουν μερικοί μήνες, εισβάλλει η πραγματικότητα και όλα τελειώνουν, ή αρχίζει η κατασκευή ενός κοινού δρόμου και για τους δύο.

Όταν κάποιος ερωτεύεται, στην πραγματικότητα δεν βλέπει τον άλλον στο σύνολό του. Αντίθετα, ο άλλος λειτουργεί σαν μια οθόνη που ο ερωτευμένος προβάλλει τις εξιδανικευμένες πλευρές του.

Τα συναισθήματα, αντίθετα απο τα πάθη, διαρκούν περισσότερο και είναι συνδεδεμένα με την αντίληψη της εξωτερικής πραγματικότητας. Η αγάπη αρχίζει να χτίζεται μόλις μπορέσω να δω αυτόν που έχω μπροστά μου, μόλις ανακαλύψω τον άλλον. Τότε είναι που η αγάπη αντικαθιστά τον έρωτα.

Μόλις περάσει αυτή η πρώτη στιγμή, αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια οι χειρότερες πλευρές μου, που επίσης προβάλλω στον άλλον. Το να αγαπήσω κάποιον είναι μια πρόκληση για να ξεφορτωθώ εκείνες τις προβολές, για να έρθω σε πραγματική επαφή μαζί του. Αυτή η διαδικασία δεν είναι εύκολη, αλλά είναι απο τα ωραιότερα πράγματα που συμβαίνουν, ή που βοηθάμε να συμβούν.

Μιλάμε για την αγάπη με την έννοια του "ενδιαφέροντος για το καλό του άλλου". Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Για την αγάπη, σαν ευφορία που κυριεύει σώμα κι ψυχή και ενισχύεται - εφόσον μπορώ να δω τον άλλον χωρίς να θέλω να τον αλλάξω.

Περισσότερη σημασία απο το χαρακτήρα και τον τρόπο ζωής του άλλου, έχει το πόσο καλά αισθάνομαι δίπλα του και η δική του ευτυχία δίπλα μου. Η χαρά που προσφέρει να είμαι με κάποιον που φροντίζει να είμαι καλά, που αντιλαμβάνεται τί χρειάζομαι και χαίρεται να μου το δίνει: αυτό κάνει η αγάπη.

Μια σχέση είναι κάτι παραπάνω απο μια απόφαση. Είναι κάτι που συμβαίνει όταν νιώθουμε ενωμένοι με τον άλλον μ' έναν διαφορετικό τρόπο. Θα μπορούσα να πω πως, εξαιτίας της ευχαρίστησης που μας δίνει η συνύπαρξη, αποφασίζουμε να μοιραστούμε μεγάλο μέρος της ζωής μας και ανακαλύπτουμε τη χαρά του να είμαστε μαζί. Αν και είναι απαραίτητο να ξέρουμε  πως το να βρούμε σύντροφο για το δρόμο δεν αρκεί: χρειάζεται επίσης, να είναι ικανός να μας τροφοδοτήσει. Να αποτελεί, μάλιστα, αποτελεσματική βοήθεια για την προσωπική μας ανάπτυξη.


Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Μάρτυρες του εαυτού μας (β)

Το πρώτο και βασικό βήμα, που επιβεβαιώνεται και απο την ψυχοθεραπευτική δουλειά, είναι να εδραιώσουμε την ατομική μας εμπειρία στο σύνολό της. Η αποδοχή του πόνου μας, σημαίνει πως έχουμε κατανοήσει ότι ο δρόμος της ζωής μας δεν μπορεί να μας προστατέψει απο κινδύνους και τραύματα. Μόνο εμείς οι ίδιοι μπορούμε να παλέψουμε για τη ζωή μας, αναλαμβάνοντας απολύτως την ευθύνη για όλα όσα συναντούμε στο διάβα μας. Τα εμπόδια μπορεί να είναι αρρώστιες, οικονομικά προβλήματα, επιθέσεις, αρνήσεις και κάθε είδους παρενόχληση. Δεν μπορούμε να τα αξιολογήσουμε ούτε απο την ποιότητα ούτε απο την ποσότητά τους, αλλά απο την ψυχική κατάσταση που δημιουργούν.Μπροστά σε φαινομενικά ανυπέρβλητες καταστάσεις, εμφανίζεται η πραγματική διάσταση. Άλλοι το βάζουν στα πόδια όταν εμφανιστεί κίνδυνος, άλλοι μένουν και τον αντιμετωπίζουν και το θάρρος γι' αυτήν την αναμέτρηση γεννιέται ακριβώς εκείνη τη στιγμή, χάρη στον ίδιο τον κίνδυνο.

Ίσως είναι στομφώδες να πούμε ότι τα εμπόδια μας βοηθούν να μεγαλώσουμε, αλλά στο ψυχολογικό επίπεδο μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητος ότι υποκινούν την έκφραση της εσωτερικής διάστασης. Οι δυσκολίες είναι δομικά στοιχεία της ζωής, σαν την αντίσταση που προβάλλει ένα κομμάτι μάρμαρο στο γλύπτη. Γινόμαστε περισσότερο ή λιγότερο δυνατοί, ανάλογα με το βαθμό δοκιμασίας που έχουμε υποστεί. Εδώ είναι που μπορούμε να σφυρηλατήσουμε το πεπρωμένο μας, στις κρίσιμες καταστάσεις πρέπει να αναρωτηθούμε τί κάναμε με τη μοναδικότητά μας.

Αυτές είναι "σκληρές" ερωτήσεις, τις οποίες θέτουμε ακόμη πιο δύσκολα στον εαυτό μας, όταν έχουμε ζήσει μεγάλο μέρος της ζωής μας. Ο Μάρξ έλεγε οτι οι άνθρωποι μπορούν να ζουν και σαν βόδια, αλλά τότε δεν είναι άξιοι να λέγονται "άνθρωποι". Φοβόμασταν τις προσβολές, τις συκοφαντίες, την εχθρότητα, την δυσπιστία ή την αδιαφορία των άλλων; Παρόλο που αυτοί οι φόβοι εμποδίζουν την έκφραση της ατομικότητας, πρέπει να καταλάβουμε ότι η παρουσία των εμποδίων, των αγωνιών, δείχνει κάτι πολύ σημαντικό, δείχνει ότι για να διατηρήσουμε την  ατομικότητά μας, για να νιώσουμε ζωντανοί, χρειάστηκε να διαβούμε καινούργια μονοπάτια. Αυτό ενέχει και τον κίνδυνο να κάνουμε λάθος γιατί οι "κανόνες του παιχνιδιού" μαθαίνονται καθ' οδόν. Οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις ή τα μεγάλα ανθρωπιστικά έργα, εκείνα που άλλαξαν ριζικά την αντίληψή μας για τον κόσμο, μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν επειδή κάποιο άτομο έπαψε να κοιτάζει προς την κατεύθυνση προς την οποία ήταν όλοι στραμμένοι, κι όπως ήταν φυσικό, συνάντησε περισσότερα εμπόδια, δυσκολίες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Προς το τέλος της ζωής του πλέον ο Γιούνγκ δήλωσε ότι όταν ακολουθούμε την οδό της "εξατομίκευσης" πρέπει να υπολογίζουμε και τα λάθη, γιατί χωρίς αυτά η ζωή δεν θα ήταν ολοκληρωμένη.

Ο μόνος αληθινός "κίνδυνος" που αντιμετωπίζουμε, αυτός που τους συνθέτει όλους, προέρχεται απο τη συνεχή προσκόλληση στην ατομική επιλογή. Αυτή η πράξη πίστης συνεπάγεται τη συνειδητοποίηση ότι ο δρόμος που έχει επιλεγεί δεν έχει εξωτερικά σημεία αναφοράς. Το μονοπάτι που ακολουθεί το σύνολο, εξαλείφει τις αντιθέσεις, έχει ήδη "εξομαλυνθεί" απο τους άλλους, κι επομένως εκεί ξέρουμε πού βαδίζουμε. Κάθε πινακίδα σ' αυτό το δρόμο δείχνει καθαρά την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί. Ο ατομικός δρόμος, αντίθετα, έχει άπειρες ενδείξεις, αλλά καμιά που να δείχνει τη "σωστή" κατεύθυνση.

Αυτές τις στιγμές αμφιβολίας όμως είναι που νιώθουμε ότι υπάρχουμε. Όταν δεχόμαστε τον κίνδυνο της επιλογής ανάμεσα σε αντιφατικές λύσεις, νιώθουμε πως η ψυχή μας ζει. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι για να είμαστε ζωντανοί στην ψυχή, πρέπει να κινούμαστε πάντοτε μεταξύ των δύο πόλων. Με κάθε επιλογή που κάνουμε θυσιάζουμε κάτι και δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να μας πει αν η επιλογή είναι σωστή ή λανθασμένη.

Για να ζήσουμε μ' αυτόν τον τρόπο σημαίνει να αγνοήσουμε  τα βελάκια, τις πινακίδες του νόμου που καθοδηγούν τη ζωή του συνόλου και να εσωτερικεύσουμε όλες τις αντίθετες τάσεις και τις αντιφάσεις. Αυτό σημαίνει, όπως θα έλεγε ο Γιούνγκ, να θέσουμε μέσα μας σε λειτουργία ένα μηχανισμό δράσης όπου κατήγορος και κατηγορούμενος είναι το ίδιο πρόσωπο.

Απο το βιβλίο του
Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας

Όταν ήμουν μικρός μου άρεσε πολύ το τσίρκο, και στο τσίρκο μου άρεσαν πιο πολύ τα ζώα. Μου έκανε τρομερή εντύπωση ο ελέφαντας που, όπως έμαθα αργότερα, είναι το αγαπημένο ζώο όλων των παιδιών. Στην παράσταση, το θεόρατο ζώο έκανε επίδειξη του τεράστιου βάρους του, του όγκου και της δύναμής του…… όμως, μετά την παράσταση, και λίγο προτού επιστρέψει στη σκηνή, ο ελέφαντας στεκόταν δεμένος συνεχώς σ’ ένα μικρό ξύλο μπηγμένο στο έδαφος. Μια αλυσίδα κρατούσε φυλακισμένα τα πόδια του.

Ωστόσο, το ξύλο ήταν αληθινά μικροσκοπικό κι έμπαινε σε ελάχιστο βάθος μέσα στο έδαφος. Μολονότι η αλυσίδα ήταν χοντρή και ισχυρή, μου φαινόταν ολοφάνερο ότι ένα ζώο που μπορεί να ξεριζώσει δέντρα με τη δύναμή του, θα μπορούσε εύκολα να λυθεί και να φύγει.
Το θεωρούσα αληθινό μυστήριο.

Μα τι τον κρατάει;

Γιατί δεν το σκάει;

Όταν ήμουν πέντε ή έξι ετών πίστευα ακόμα στη σοφία των μεγάλων. Ρώτησα τότε κάποιον δάσκαλο, τον πατέρα μου ή ένα θείο μου, για το μυστήριο του ελέφαντα. Κάποιος μου εξήγησε ότι ο ελέφαντας δεν το έσκαγε γιατί ήταν δαμασμένος.

Έκανα τότε την προφανή ερώτηση: «και αφού είναι δαμασμένος, γιατί τον αλυσοδένουν;»

Δεν θυμάμαι να πήρα κάποια ικανοποιητική απάντηση. Με τον καιρό, ξέχασα το μυστήριο του ελέφαντα με το παλούκι, και το θυμόμουν μόνο όταν βρισκόμουν με κάποιους που είχαν αναρωτηθεί κάποτε πάνω στο ίδιο θέμα.

Πριν από μερικά χρόνια ανακάλυψα – ευτυχώς για μένα -, ότι κάποιος είχε αρκετή σοφία ώστε ν’ ανακαλύψει την απάντηση.

Ο ελέφαντας του τσίρκου δεν το σκάει γιατί τον έδεναν σ’ ένα παρόμοιο παλούκι από τότε που ήταν πολύ, πολύ μικρός.

Έκλεισα τα μάτια και φαντάστηκα τον νεογέννητο ανυπεράσπιστο ελέφαντα δεμένο στο παλούκι. Είμαι βέβαιος ότι τότε το ελεφαντάκι είχε σπρώξει, τραβήξει και ιδρώσει πασχίζοντας να λευτερωθεί. Μα, παρ’ όλες τις προσπάθειές του, δεν τα είχε καταφέρει, γιατί εκείνο το παλούκι ήταν πολύ γερό για τις δυνάμεις του.

Φαντάστηκα ότι θα κοιμόταν εξαντλημένο και την επόμενη μέρα θα προσπαθούσε ξανά, και τη μεθεπόμενη το ίδιο…….ώσπου, μια μέρα μια φρικτή μέρα για την ιστορία του, το ζώο θα παραδεχόταν την αδυναμία του και θα υποτασσόταν στη μοίρα του.

Αυτός ο πανίσχυρος και θεόρατος ελέφαντας που βλέπουμε στο τσίρκο δεν το σκάει γιατί νομίζει ότι δεν μπορεί ο δυστυχής.

Η ανάμνηση της αδυναμίας που ένιωσε λίγο μετά τη γέννησή του είναι χαραγμένη στη μνήμη του.

Και το χειρότερο είναι ότι ποτέ δεν αμφισβήτησε σοβαρά αυτή την ανάμνηση.

Ποτέ μα ποτέ δεν ξαναπροσπάθησε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του………

Ζούμε πιστεύοντας ότι «δεν μπορούμε» να κάνουμε ένα σωρό πράγματα, απλώς επειδή μια φορά, πριν από πολύ καιρό, όταν ήμασταν μικροί, προσπαθήσαμε και δεν τα καταφέραμε.

Πάθαμε τότε το ίδιο με τον ελέφαντα. Χαράξαμε στη μνήμη μας αυτό το μήνυμα: «Δεν μπορώ, δεν μπορώ και ποτέ δεν θα μπορέσω».

Μεγαλώσαμε κουβαλώντας αυτό το μήνυμα που επιβάλαμε στον εαυτό μας και γι’ αυτό ποτέ ξανά δεν επιχειρήσαμε να λευτερωθούμε από το παλούκι.

Όταν, μερικές φορές, νιώθουμε τους χαλκάδες να σφίγγουν τα πόδια μας και ακούμε τον ήχο της αλυσίδας μας, κοιτάζουμε λοξά το παλούκι και σκεφτόμαστε:

Δεν μπορώ και ποτέ δεν θα μπορέσω.

Απο το βιβλίο του

Jorge Bucay - Να σου πω μια ιστορία



Αλλαγή

Στο χρόνο, όλα αλλάζουν. Αλλάζουμε εσωτερικά, αλλάζουμε εξωτερικά, η εμφάνισή μας αλλάζει και αλλάζει και ο εσώτερος εαυτός μας. Οι ζωές μας αλλάζουν συνεχώς, όμως τις περισσότερες φορές δε μας αρέσει η αλλαγή. Ακόμη κι αν είμαστε προετοιμασμένοι  για την αλλαγή, πολλές φορές της αντιστεκόμαστε. Εν τω μεταξύ, ο κόσμος γύρω μας αλλάζει. Δε συντονίζεται μαζί μας - οι αλλαγές μας φαίνονται οτι συμβαίνουν είτε πολύ αργά είτε πολύ γρήγορα.

Η αλλαγή μπορεί να είναι ο μόνιμός μας σύντροφος, δε συνηθίζουμε όμως να τη βλέπουμε φιλικά. Προτιμάμε πολύ περισσότερο τις αλλαγές εκείνες που έχουμε αποφασίσει εμείς να κάνουμε - αυτές που έχουν κάποιο νόημα για μας. Οι αλλαγές που συμβαίνουν σε εμάς είναι αυτό που μας αναστατώνει, αυτό που μας κάνει να νιώθουμε ότι η ζωή μας μπορεί να μην έχει τη σωστή ρότα. Είτε, όμως, μας αρέσει είτε όχι, οι αλλαγές συμβαίνουν και, όπως τα περισσότερα πράγματα στη ζωή, δε συμβαίνουν πραγματικά σε εμάς, απλά συμβαίνουν.

Αλλαγή είναι ο αποχαιρετισμός μιας παλιάς, οικείας κατάστασης και η αντιμετώπιση μιας νέας και πρωτόγνωρης κατάστασης. Ορισμένες φορές αυτό που μας πτοεί  δεν είναι το παλιό ή το νέο, είναι ο χρόνος που διαμεσολαβεί. Η Ronnie Kayne, συγγραφέας του Spinning Straw into Gold, η οποία έχει επιβιώσει μετά απο δύο καρκίνους του μαστού, λέει....."Στη ζωή όταν κλείνει μια πόρτα, πάντα ανοίγει κάποια άλλη......οι διάδρομοι όμως είναι κόλαση". Έτσι λειτουργεί η αλλαγή, συνήθως ξεκινά με μία πόρτα που κλείνει, ένα τέλος, μία ολοκλήρωση, μία απώλεια, έναν θάνατο. Μετά περνάμε σε μία άβολη περίοδο, όπου θρηνούμε αυτή την αποπεράτωση και ζούμε με την αβεβαιότητα του τί έπεται. Αυτή η περίοδος αβεβαιότητας είναι σκληρή. Όμως, πάνω που νιώθουμε οτι δεν αντέχουμε άλλο, κάτι νέο γεννιέται: μια νέα ολότητα συντίθεται, μια νέα επένδυση, ένα νέο ξεκίνημα. Μια πόρτα ανοίγει. Εάν αντισταθείτε στην αλλαγή, θα αντιστέκεστε σε όλη σας τη ζωή. Για το λόγο αυτό πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να ενστερνιστούμε την αλλαγή ή τουλάχιστον να την αποδεχθούμε. Να μάθουμε να μιλάμε την ίδια γλώσσα.

Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Η θλίψη και η οργή

Σε μια λίμνη μαγική πήγαν κάποτε για μπάνιο παρέα, η θλίψη και η οργή.

Φτάνουν στην άκρη της λίμνης, βγάζουν τα ρούχα τους, και μπαίνουν στο νερό γυμνἐς να κολυμπήσουν.

Η οργή, βιαστική όπως πάντα, και ανήσυχη χωρίς να ξέρει γιατί, βρέχεται και βγαίνει αμέσως απο το νερό. Και όπως  είναι σχεδόν τυφλή, βάζει τα πρώτα ρούχα που πιάνουν τα χέρια της, που δεν είναι όμως τα δικά της, αλλά της θλίψης. Ντυμένη θλίψη, η οργή φεύγει σα να μην έγινε τίποτε. Η θλίψη, ήρεμη και γαλήνια, με την ησυχία της, σα να μην υπάρχει καμία βιασύνη - γιατί εκείνη όντως δεν βιάζεται ποτέ - μένει πολλή ώρα στο νερό και κολυμπάει με απαλές κινήσεις. Όταν τελειώνει το μπάνιο της, αφού βαρέθηκε  μάλλον το νερό, βγαίνει και δεν βλέπει πουθενά τα ρούχα της.

Αν υπάρχει ένα πράγμα που δεν αρέσει καθόλου στην θλίψη, αυτό είναι να την βλέπουν γυμνή, έτσι λοιπόν, για να μη μένει γυμνή, εκτεθειμένη, βάζει τα μόνα ρούχα που υπάρχουν εκεί, τα ρούχα της οργής. Και ντυμένη οργή, συνεχίζει το δρόμο της.

Λένε οτι καμιά φορά, άμα βλέπεις τον άλλο να είναι έξαλλος, απότομος, σκληρός και τυφλωμένος απο τον θυμό του, σου φαίνεται οργισμένος. Αν κοιτάξεις, όμως με προσοχή, βλέπεις πως όλο αυτό είναι μεταμφίεση, και κάτω απο τη θηριώδη οργή κρύβεται στην πραγματικότητα η θλίψη.

Απο το βιβλίο του Jorge Bucay - Να σου πω μια ιστορία

Μάρτυρες του εαυτού μας (α)

Όταν μιλάμε για τη δυσκολία μας να βγούμε στη ζωή, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε ποιά είναι η "ζωή" στην οποία θέλουμε να βγούμε, έχοντας κατά νου ότι τα βασικά στοιχεία είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις και τα συναισθήματα. Όποιος ξέρει τους κανόνες για να "κολυμπήσει" καλά σ' αυτές τις δυο σφαίρες, ξέρει και εκείνους που θα τον βοηθήσουν να ενταχτεί στη ζωή.

Αποφασιστικής σημασίας για την επιβίωση δεν είναι λοιπόν τόσο οι νόμοι της φύσης όσο οι κανόνες και οι συμβάσεις των ανθρώπων, εκείνο το "εποικοδόμημα" που κατασκεύασε ο άνθρωπος πάνω απο το βασικό βιολογικό "οικοδόμημα". Ο φόβος για τη ζωή αφορά στους "νόμους" που έφτιαξαν οι άνθρωποι, είναι ο φόβος να αντιμετωπίσουμε τον κόσμο και να αναμετρηθούμε με τους κανόνες του. Και πραγματικά, ένας άνθρωπος που ορθώνει με θάρρος το ανάστημά του μποροστά στους φυσικούς κινδύνους ενδέχεται να μην μπορεί να μιλήσει δημόσια - να μην μπορεί δηλαδή να αντιμετωπίσει μια κοινωνική κατάσταση. Φοβόμαστε να εκτεθούμε σε κοινωνικό επίπεδο. Οι ανθρώπινοι νόμοι μας κάνουν να ντρεπόμαστε, καθώς νιώθουμε εντονότερα το φόβο πως θα μας κρίνουν. Αυτός ο φόβος είναι κοινός σε όλους, αλλά διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε. Η καρδιά του προβλήματος είναι να κατανοήσουμε ποιά σχέση έχουμε με τα προσωπικά σχήματα αναφοράς, με τα ιδανικά πρότυπα με αποκορύφωμα το πρότυπο του "παντοδύναμου" θεού. Αυτό το επίθετο εκφράζει τη βαθιά επιθυμία του ανθρώπου να έχει απεριόριστες δυνατότητες. Η περίφημη απάντηση που έδωσε ο Γούντυ Άλεν όταν τον κατηγόρησαν οτι σκεφτόταν σα να ήταν ο ίδιος ο Μεγαλοδύναμος αυτοπροσώπως, ''είναι απαραίτητο να εμπνεόμαστε απο κάποιο πρότυπο", δεν ήταν απλώς μια σουρεαλιστική φράση.

Αυτή η προβολή της παντοδυναμίας πρέπει να μας βάλει να σκεφτούμε σοβαρά το ενδεχόμενο να συμβιβαστούμε με την πραγματικότητα και να βρούμε μια θετική σχέση με το φόβο μας. Δεν υπάρχει άλλη λύση γιατί, όσα εφόδια κι αν διαθέτουμε, η φύση και ο πολιτισμός θα είναι πάντοτε ισχυρότερα απο μας. Το αίσθημα πανικού είναι πάντοτε παρόν, αλλά η πρώτη μας δουλειά είναι να έρθουμε σε επαφή μ' αυτό  και να πάψουμε να το αγνοούμε. Τα παιδιά μπορούν να ξεγελούν τον εαυτό τους, αλλά εμείς οι ενήλικες δεν μπορούμε. Ερχόμαστε αναγκαστικά αντιμέτωποι μ΄αυτήν τη φαινομενικά καταστροφική διάσταση που δεν θα μας εγκαταλείψει ποτέ. Όταν αποκαταστήσουμε σχέσεις μαζί της, για να μην υποταχτούμε, να μην παραμείνουμε δηλαδή παράλυτοι, πρέπει να υιοθετήσουμε μια γλώσσα κοινή με τη γλώσσα του φόβου.

Απο το βιβλίο του Aldo Carotenuto - Έρως και πάθος, τα όρια της αγάπης και του πόνου.

Ο μηχανισμός δράσης της διαταραχής πανικού

Οι άνθρωποι που εμφανίζουν κρίσεις πανικού συνήθως αναρωτιούνται αν τα συμπτώματά τους είναι αληθινά ή απλώς αποτέλεσμα της φαντασίας τους. Για να κατανοήσετε τις κρίσεις πανικού, είναι σημαντικό να κατανοήσετε πρώτα τη φυσιολογική "αντίδραση" απέναντι στην άσκηση ψυχολογικής πίεσης. Ένα ξαφνικό "σοκ" ή μια απειλή προκαλούν υπερβολικό φόβο στον καθένα. Σκεφτείτε πώς θα αντιδρούσατε, αν ένα αυτοκίνητο έστριβε ξαφνικά σε μια γωνία με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα και παραλίγο σας χτυπούσε ενώ διασχίζατε το δρόμο ή αν κάποιος χτυπούσε δυνατά μια πόρτα πίσω σας χωρίς να το περιμένετε. Ξαφνικά βρίσκεστε σε εγρήγορση και επαγρύπνηση. Το δέρμα σας ζαρώνει, η καρδιά σας πάει να σπάσει και τρέμετε λίγο. Μπορεί να αναπηδήσετε, να φωνάξετε ή να οργιστείτε. Πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση (μάχη - φυγή) η οποία μας ωθεί να αμυνθούμε όταν αισθανόμαστε οτι απειλούμαστε. Η παραπάνω αντίδραση ελέγχεται απο τα κέντρα του εγκεφάλου. Αυτά τα κέντρα ελέγχουν το αυτόνομο κεντρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του ελέγχει τους μυς των εσωτερικών οργάνων και τους αδένες του σώματος. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ενεργοποιείται αμέσως μόλις ο εγκέφαλος λάβει ένα απειλητικό μήνυμα απο τον εξωτερικό κόσμο. Αντιδρά στιγμιαία και χωρίς καμία συνειδητή παρακίνηση απο εσάς. Όταν τα νεύρα εκπέμπουν ένα σήμα κινδύνου, οι μύες της καρδιάς αρχίζουν να συστέλλονται γρηγορότερα προκαλώντας ταχυπαλμία, οι μύες του θώρακα συστέλλονται κάνοντάς σας να αναπνέετε πιο γρήγορα και οι ιδρωτοποιοί αδένες προωθούν περισσότερο ιδρώτα στο δέρμα. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ενεργοποιεί επίσης ενδοκρινείς αδένες που απελευθερώνουν στο αίμα χημικές ουσίες, όπως επινεφρίνη (αδρεναλίνη). Αυτές οι χημικές ουσίες προετοιμάζουν το σώμα για άμεση δράση στέλνοντας περισσότερο αίμα στους μυς και απελευθερώνοντας σάκχαρο για να σας δώσουν περισσότερη ενέργεια, έτσι ώστε να βρίσκεστε σε κατάσταση σωματικής ετοιμότητας απέναντι στο περιβάλλον.

Αυτή η αντίδραση φόβου είναι ουσιώδης και θα μπορούσε να σώσει τη ζωή σας σε περίπτωση κινδύνου. Τα σχετικά σωματικά αισθητηριακά αισθήματα προκαλούνται απο πραγματικές φυσιολογικές αλλαγές και συνήθως υποχωρούν όταν εξαφανιστεί ο κίνδυνος. Ωστόσο, στη διαταραχή πανικού, η αντίδραση "μάχη - φυγή" ενεργοποιείται με απρόσφορο τρόπο, όταν δηλαδή δεν υπάρχει κάποιος άμεσος κίνδυνος. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν ένα χαμηλότερο ουδό έκλυσης του πανικού ή γιατί ο μηχανισμός ελέγχου στο νευρικό σύστημα που διακόπτει την αντίδραση "μάχη - φυγή" είναι λιγότερο αποτελεσματικός. Σημαντικό ρόλο παίζουν και ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες, όπως είναι μια παγιωμένη ροπή του ατόμου στην ανησυχία. Αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με την ύπαρξη έντονης ψυχολογικής πίεσης για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, αυξάνουν το γενικό επίπεδο σωματικής έντασης με αποτέλεσμα το άτομο να πλησιάζει στον ουδό έκλυσης του πανικού. Ακόμη και ασήμαντα γεγονότα μπορούν να ενεργοποιήσουν την παραπάνω αντίδραση. Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, οι ευάλωτοι άνθρωποι ερμηνεύουν τις δυσάρεστες εμπειρίες ή τα σωματικά αισθητηριακά αισθήματα ως απειλητικά στέλνουν διαρκώς λανθασμένα σήματα συναγερμού στο κέντρο που εκλύει την αντίδραση "μάχη - φυγή". Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού εμφανίζονται όταν η εν λόγω αντίδραση εκλύεται με απρόσφορο τρόπο σε καταστάσεις οι οποίες , αν και είναι στρεσογόνες, δεν είναι πραγματικά επικίνδυνες. Η αντίδραση αυτή είναι ένας φυσιολογικός και πολύ χρήσιμος μηχανισμός που προστατεύει το σώμα απο τον κίνδυνο. Έτσι, για ανθρώπους που δεν αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα υγείας, τα σωματικά συμπτώματα του πανικού, αν και είναι τρομακτικά, δεν βλάπτουν άμεσα την υγεία. Πρέπει να το κατανοήσετε αυτό, γιατί ένας απο τους μεγαλύτερους φόβους που βασανίζει τα άτομα που υποφέρουν απο πανικό είναι οτι οι ίδιες οι κρίσεις τα βλάπτουν.

Απο το βιβλίο του D.Silove - V.Manicavasagar - Ξεπερνώντας τον πανικό

Μια σύντομη προσέγγιση στην κρίση πανικού

Τί είναι η κρίση πανικού;

"Αρχίζει όταν ξαφνικά νιώθω να μην μπορώ να αναπνεύσω κανονικά. Έπειτα, αρχίζω να ζαλίζομαι, ιδρώνω, και η καρδιά μου χτυπάει μανιασμένα. Μερικές φορές αισθάνομαι ναυτία ή ότι θα πνιγώ. Τα δάχτυλά μου μουδιάζουν και αισθάνομαι μυρμήγκιασμα στα πόδια μου. Νιώθω παράξενα, σα να μην είμαι πραγματικά εκεί, σα να είμαι αποκομμένη απο την πραγματικότητα. Αρχίζω να σκέφτομαι οτι θα χάσω τον έλεγχο ή θα πεθάνω. Αυτό με κάνει να αισθάνομαι πάρα πολύ φοβισμένη. Παρόλο που η κρίση διαρκεί μόλις πέντε ή δέκα λεπτά, μου φαίνεται οτι διαρκεί μια αιωνιότητα και οτι δεν θα την ξεπεράσω ποτέ".

Χριστίνα

Η κρίση πανικού ορίζεται ως το ξέσπασμα ενός έντονου άγχους, που συνήθως συνοδεύεται απο σωματικά συμπτώματα και καταστροφικές σκέψεις. Τις περισσότερες φορές διαρκεί απο δύο ως τριάντα λεπτά, ωστόσο εκείνη την ώρα το άτομο αισθάνεται οτι θα διαρκέσει για πάντα. Όταν η κρίση υποχωρεί, το άτομο νιώθει αδύναμο και εξουθενωμένο. Χωρίς θεραπεία, οι κρίσεις πανικού, μπορεί να εκδηλώνονται πολλές φορές στο διάστημα μιας εβδομάδας ή καθημερινά.

Η εμπειρία της κρίσης πανικού

"Κάθε επεισόδιο είναι λίγο διαφορετικό. Στην αρχή αισθανόμουν οτι θα κάνω εμετό ή οτι είχα διάρροια. Πιο πρόσφατα είχα ένα έντονο αίσθημα πνιγμού και οξύ πόνο στο στήθος μου. Τώρα καταλαβαίνω οτι αυτά τα αισθήματα απομάκρυνσης απο τον εαυτό μου και το περιβάλλον είναι κομμάτι του ίδιου προβλήματος".

Φωτεινή

Οι κρίσεις πανικού είναι ιδιαίτερα τρομακτικές, γιατί εμφανίζονται ξαφνικά ή σε καταστάσεις όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναμένουν να αισθανθούν εκνευρισμό ή φόβο. Η ταχύτητα με την οποία εμφανίζονται τα συμπτώματα, η έντασή τους, και το γεγονός ότι επηρεάζουν τόσα πολλά μέρη του σώματος κάνουν το αίσθημα του φόβου και της αβοηθητότητας μεγαλύτερο. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως είναι τα εξής:

• Δυσκολία στην αναπνοή ή λαχάνιασμα.
• Αίσθημα πνιγμού.
• Σφίξιμο, πίεση ή πόνος στο στήθος.
• Τρέμουλο, έντονος τρόμος και αδυναμία.
• Ιδρωμένες παλάμες και υπερβολική εφίδρωση.
• Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα χέρια και στα πόδια.
• Αίσθημα δυνατών παλμών ή "σφυροκόπημα" της καρδιάς (ταχυκαρδία).
• Αίσθημα τάσης για λιποθυμία ή αστάθειας και ζαλάδα.
• Ναυτία, ανακατωσούρα, στομαχικές ή εντερικές ενοχλήσεις.
• Αίσθημα κρύου και ζέστης.

Παράλληλα με αυτά τα σωματικά συμπτώματα οι άνθρωποι συνήθως κάνουν και βασανιστικές σκέψεις, όπως:

• "Θα τρελαθώ".
• "Θα χάσω τον έλεγχο".
• "Θα λιποθυμήσω".
• "Θα καταρρεύσω".
• "Θα πάθω καρδιακά προσβολή".
• "Θα πάθω εγκεφαλικό".
• "Θα αρχίσω να ουρλιάζω και θα γελοιοποιηθώ".

Η πιθανότητα να συμβεί κάτι απο τα παραπάνω είναι ελάχιστη και όταν το επεισόδιο τελειώσει οι σκέψεις αυτές συνήθως μοιάζουν ανόητες ή παράλογες. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι πάρα πολύ έντονες. Επίσης, οι φόβοι μπορεί να είναι τόσο πραγματικοί, ώστε παραμένουν "ζωντανοί" στη μνήμη και προκαλούν περισσότερη ανησυχία και άγχος στο διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις κρίσεις.

Πώς αισθάνονται οι άνθρωποι μετά απο μια κρίση πανικού;

Όταν η κρίση πανικού υποχωρήσει, οι πάσχοντες συνήθως αισθάνονται εξαντλημένοι, αποθαρρυμένοι και μπερδεμένοι. Είναι μια εξαιρετικά τρομακτική εμπειρία, ιδιαίτερα όταν δεν ξέρουμε τί είναι εκείνο που μπορεί να την προκαλεί. Είναι ευνόητος λοιπόν ο λόγος για τον οποίο πολλοί άνθρωποι πιστεύουν οτι έχουν κάποιο οργανικό πρόβλημα και αναζητούν ιατρική βοήθεια σε νοσοκομείο ή απο το γιατρό τους. Άλλοι αισθάνονται ντροπή ή αμηχανία, επειδή θεωρούν οτι δεν έχουν αυτοέλεγχο, και πάσχουν σιωπηλά αντί να αποκαλύψουν τα προβλήματά τους ή να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια.


Απο το βιβλίο του D.Silove - V.Manicavasagar - Ξεπερνώντας τον πανικό



Παράδοση

Οποιαδήποτε στιγμή, όλοι μπορούμε να ζήσουμε την θαυμάσια γαλήνη που μας χαρίζει η παράδοση. Δυστυχώς, πολλοί απο μας φοβούνται να παραδοθούν, επειδή το να παραδίνεσαι και να ενδίδεις θεωρούνται σημάδια αδυναμίας. Δεν υπάρχει όμως αδυναμία ή πόνος στην παράδοση. Αντίθετα, όταν παραδινόμαστε στη γνώση οτι όλα είναι εντάξει, όλα είναι τακτοποιημένα, τότε νιώθουμε και ανακούφιση και δύναμη.

Χρειάζεται μεγάλη πίστη για να νιώθει κανείς πως όλα είναι εντάξει, αντιμετωπίζοντας μια αρρώστια ή μια απώλεια. Ακόμα και στις μικρές δοκιμασίες της ζωής, δυσκολευόμαστε να παραδώσουμε τα όπλα. Θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων, θέλουμε να έχουμε την κατάσταση στα χέρια μας. Εξισώνουμε τη δραστηριότητα με τη δύναμη, την παθητικότητα με την αδυναμία. Η ιδέα οτι η παράδοση είναι κάτι θετικό μπορεί να μας δυσκολεύει, μέχρι να αντιληφθούμε οτι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας πρέπει να το ζούμε με ευκολία. Δεν είμαστε εδώ για να ζούμε καταστάσεις χτυπώντας τα κεφάλια μας στον τοίχο. Εάν η ζωή μας μοιάζει με μια συνεχή  και ανελέητη μάχη, ίσως το σύμπαν προσπαθεί να μας πει κάτι. Μπορούμε να αφήσουμε τον εαυτό μας να χαλαρώσει. Δε χρειάζεται συνεχώς να εξουσιάζουμε τη δουλειά μας, τις σχέσεις μας ή τις καταστάσεις. Μπορούμε άνετα να χαλαρώσουμε, όταν γνωρίζουμε οτι η ζωή θα κυλήσει όπως πρέπει να κυλήσει.

Φανταστείτε τη ζωή σαν τραινάκι του λούνα παρκ. Είμαστε αναβάτες στο τραινάκι, δεν είμαστε οι οδηγοί του. Φαντάζεστε την απογοήτευση που θα νιώθατε εάν προσπαθούσατε να οδηγήσετε το τραινάκι όπου θέλατε εσείς; Όχι μόνο δε θα μπορούσατε να το κατευθύνετε, αλλά ταυτόχρονα θα χάνατε και την εμπειρία της ανάβασης, με όλα τα πάνω και τα κάτω της.

Το πρειδοπητικό σήμα παράδοσης έρχεται όταν νιώθουμε εξαντλημένοι απο την προσπάθεια να ελέγξουμε μια κατάσταση ή να κερδίσουμε μια μάχη. Παραδινόμαστε για να μπορέσουμε να ξεγλιστρήσουμε απο αυτή τη λαβή του θανάτου. Να πάψουμε να ανησυχούμε. Να σταματήσουμε αυτή τη συνεχή πάλη, μια πάλη που είναι τόσο καταστροφική που μας  απομακρύνει απο τη στιγμή, μας απαγορεύει να χαρούμε τις σχέσεις, καταστρέφει τη δημιουργικότητα και διαλύει κάθε αίσθηση ευτυχίας και ικανοποίησης. Η πάλη γεννάει το φόβο και μέσα απ' αυτό αποκτάμε την εσφαλμένη εντύπωση οτι πρέπει να ελέγχουμε ασταμάτητα κάθε πλευρά της ζωής. Τώρα είναι η ώρα της παράδοσης, ώρα να γίνετε αναβάτες του αλόγου και να οδηγηθείτε εκεί που θα σας οδηγήσει, να κολυμπήσετε πρίμα στο ρεύμα της ζωής και όχι αντίθετα.

Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Δύναμη

Η αληθινή δύναμη. η ευτυχία και η ευημερία βρίσκονται στην υψηλή τέχνη της ευγνωμοσύνης. Ευγνωμοσύνη για αυτά που έχετε και για τα πράγματα έτσι όπως ακριβώς είναι. Ευγνωμοσύνη για αυτό που είστε, για τα πράγματα που φέρατε τον κόσμο με τη γέννησή σας. Τη μοναδικότητά σας. Σε ένα εκατομμύριο χρόνια απο τώρα δε θα υπάρξει ποτέ ένα δεύτερο εγώ σας. Κανείς δεν μπορεί να δει και να ανταποκριθεί στον κόσμο με τον τρόπο που το κάνετε εσείς. Απο την άλλη μεριά, εάν δε γνωρίζετε πώς να εκτιμάτε τα πράγματα και τους ανθρώπους που έχετε τώρα, τί σας λέει οτι θα μπορείτε να το κάνετε όταν θα αποκτήσετε παραπάνω πράγματα, ανθρώπους ή δύναμη;

Δε θα μπορείτε, επειδή δεν έχετε δουλέψει ποτέ "τους μύες της ευγνωμοσύνης" σας, δε μάθατε, ούτε ασκήσατε ποτέ την ευγνωμοσύνη σας. Αντίθετα, θα σκεφτείτε...."αυτή η δεύτερη γυναίκα, αυτό το δεύτερο δισεκατομμύριο, αυτό το καινούργιο σπίτι, πάλι δε φτάνει. Χρειάζομαι κι άλλα". Και έτσι θα ζείτε, ζητώντας συνεχώς περισσότερα ή ευχόμενοι τα πράγματα να ήταν κάπως διαφορετικά, παίζοντας το παιχνιδι του "παραπάνω", αντί να νιώθετε ευγνωμοσύνη για όλα όσα έχετε.

Εστιάζουμε την προσοχή μας στα δικά μας μονοπάτια, μονοπάτια που μας οδηγούν σε πράγματα πιο σπουδαία και πιο μεγαλειώδη απο τα χρήματα και τα υλικά αγαθά, ανταλάσσουμε το παιχνίδι του "παραπάνω" με το παιχνίδι του "αρκετά". Παύουμε να ρωτάμε "μου φτάνουν;", επειδή στις τελευταίες μας στιγμές θα συνειδητοποιήσουμε οτι μας έφταναν. Ας πορευθούμε ελπίζοντας οτι αυτό θα το καταλάβουμε πριν η ζωή μας φτάσει στο τέλος της.

Όταν η ζωή που ζούμε "μας φτάνει", δεν έχουμε ανάγκη απο τίποτε περισσότερο. Τι όμορφο που είναι το συναίσθημα που έχουμε όταν η καθημερινότητά μας μάς είναι αρκετή. Ο κόσμος "μας φτάνει". Σπάνια προσέχουμε και αφηνόμαστε σε ένα τέτοιο συναίσθημα. Είναι ένα ξένο συναίσθημα, επειδή έχουμε την τάση να ζούμε με την αίσθηση οτι η ζωή είναι μικρή και δε μας φτάνει. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε αυτή την αντίληψη. Λέγοντας κανείς, "η ζωή είναι αυτή και δε χρειάζομαι τίποτε άλλο", κάνει μια εξαίρετη δήλωση ευγένειας ψυχής και δύναμης.Εάν δε χρειαζόμαστε τίποτε άλλο, εάν δεν έχουμε ανάγκη να ελέγχουμε τα πάντα, τότε μπορούμε να αφήσουμε τη ζωή να κυλήσει.

Έχουμε τόση δύναμη μέσα μας αλλά και τόση άγνοια για το πώς να τη χρησιμοποιούμε. Η αληθινή δύναμη προέρχεται απο τη γνώση του ποιοί είμαστε και της θέσης που έχουμε στον κόσμο. Όταν νιώθουμε την ανάγκη να συσσωρεύουμε αγαθά, τότε έχουμε πραγματικά ξεχάσει όλα αυτά που είμαστε. Πρέπει να θυμόμαστε πως η δύναμή μας βγαίνει απο τη γνώση οτι τα πάντα γύρω μας είναι "εν τάξει" και πως το νήμα της ζωής όλων ξετυλίγεται ακριβώς όπως θα έπρεπε να ξετυλιχθεί.

Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Αυθεντικότητα

Οι περισσότεροι απο μας  παίζουμε πολλούς ρόλους στη ζωή μας. Έχουμε μάθει πώς να αλλάζουμε ρόλους, λίγες φορές όμως ξέρουμε να κοιτάμε πίσω απ' αυτούς. Οι ρόλοι που παίζουμε - σύζυγος, γονέας, αφεντικό, καλός, επαναστάτης κ.λ.π. δεν είναι αναγκαστικά κακοί ρόλοι και μπορούν να προσφέρουν πρότυπα που χρησιμεύουν σε μη οικείες καταστάσεις. Αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να ανακαλύψουμε τα κομμάτια εκείνα που είναι λειτουργικά για μας και εκείνα που δεν είναι. Είναι σαν να ξεφλουδίζεις ένα κρεμμύδι και όπως συμβαίνει πάντα με το κρεμμύδι, μερικά δάκρυα είναι αναπόφευκτα.

Μπορεί να είναι επώδυνο, για παράδειγμα, να αναγνωρίσουμε την αρνητικότητα του εαυτού μας και να βρούμε τρόπους να την εξωτερικεύσουμε. Ο καθένας μας έχει το δυναμικό να είναι οτιδήποτε, απο Γκάντι μέχρι και Χίτλερ. Στους περισσότερους απο εμάς δεν αρέσει η ιδέα οτι έχουμε μέσα μας έναν Χίτλερ, δεν θέλουμε καν να το ακούσουμε. Όλοι όμως έχουμε μια αρνητική πλευρά ή ένα δυναμικό αρνητικότητας : η άρνησή του είναι ό,τι πιο επικίνδυνο μπορούμε να κάνουμε. Είναι ανησυχητικό να υπάρχουν άνθρωποι που αρνούνται εντελώς την εν δυνάμει σκοτεινή τους πλευρά, επιμένοντας οτι δεν είναι ικανοί να κάνουν έντονα αρνητικές σκέψεις ή πράξεις. Μετά την παραδοχή αυτή, μπορούμε να δουλέψουμε με την αρνητικότητα και να την απελευθερώσουμε. Και καθώς μαθαίνουμε τα μαθήματά μας, συχνά αφαιρούμε στρώματα ρόλων, για να ανακαλύψουμε πράγματα που μας κάνουν δυστυχισμένους. Αυτό δε σημαίνει οτι αυτό που είμαστε, η ουσία μας, είναι κακή. Σημαίνει οτι είχαμε ένα προσωπείο που δεν αναγνωρίζαμε. Εάν ανακαλύψετε οτι δεν είστε μια πανάγαθη οντότητα, τότε έχει έρθει η ώρα να απαλλαγείτε απο αυτή την εικόνα και να είστε ο εαυτός σας, επειδή το να είστε ένα εξαιρετικά καλό πρόσωπο σε κάθε στιγμή της ζωής σας σημαίνει οτι είστε μία φούσκα. Πολλές φορές το εκκρεμές πρέπει να ταλαντευτεί μέχρι το άλλο άκρο (να δείξετε τον κατσούφη και γκρινιάρη χαρακτήρα σας) για να μπορέσει να επιστρέψει μετά στο σημείο ισορροπίας, όπου ανακαλύπτετε ποιός ή ποιά πραγματικά είστε - κάποιος που είναι συγκριτικά  καλός παρά κάποιος που δίνει για να πάρει.

Ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση συνιστά η εγκατάλειψη εκείνων των μηχανισμών άμυνας που μας βοήθησαν να επιβιώσουμε στα παιδικά μας χρόνια. Οι μηχανισμοί αυτοί, που πλέον μας είναι άχρηστοι, μπορούν να στραφούν εναντίον μας. Μία γυναίκα, όταν ήταν παιδί, είχε μάθει να απομονώνεται απο τον αλκοολικό της πατέρα: ήξερε οτι το καλύτερο που μπορούσε να κάνει, όταν η κατάσταση γινόταν οριακή συναισθηματικά, ήταν να βγεί απο το δωμάτιο και την κατάσταση την ίδια. Αυτό ήταν το μόνο εργαλείο που μπορούσε να εφεύρει ένα εξάχρονο κορίτσι, όταν ο πατέρας του μεθούσε και ούρλιαζε. Τη βοηθούσε να επιβιώσει σε μία δύσκολη περίοδο των παιδικών της χρόνων, σήμερα όμως, που είναι η ίδια μητέρα, αυτού του είδους η απόσυρση κάνει κακό στα παιδιά της. Τα εργαλεία που δεν λειτουργούν πια πρέπει να απομακρυνθούν. Θα πρέπει να τα ευχαριστήσουμε και να τα εγκαταλείψουμε. Μερικές φορές δε, έχουμε ανάγκη να θρηνήσουμε το κομμάτι εκείνο του εαυτού μας που δεν θα είμαστε ποτέ ξανά. Αυτή η μητέρα έπρεπε να θρηνήσει για τη φυσιολογική παιδική ηλικία που δε της δόθηκε ποτέ.

Κάποιες φορές κερδίζουμε πολλά απο τους ρόλους αυτούς, όσο όμως ωριμάζουμε, συνειδητοποιούμε οτι έχουν και κάποιο κόστος. Και μάλιστα σε ορισμένα σημεία το κόστος γίνεται δυσβάσταχτο. Πολλοί άνθρωποι φτάνουν στα μέσα της ζωής τους για να συνειδητοποιήσουν οτι ο ρόλος τους ανέκαθεν μέσα στην οικογένεια ήταν να φροντίζουν τους άλλους, να είναι οι "ειρηνοποιοί". Όταν το αντιλαμβάνονται αυτό, λένε οτι σίγουρα είναι καλοί, αλλά οτι η στάση τους αυτή ήταν εντελώς δυσανάλογη με τη στάση των άλλων μέσα στην οικογένεια. Χωρίς να αντιλαμβάνονται τί πραγματικά συμβαίνει, αναλαμβάνουν την ευθύνη να φροντίζουν οτι γονείς και αδέλφια  θα είναι πάντα ευτυχισμένοι, να λύνουν όλους τους καυγάδες, να δανείζουν σε όλους λεφτά, να τους βοηθούν να βρουν δουλειά κ.λ.π. Κάποια στιγμή, όταν αντιληφθείτε οτι δεν είστε εσείς αυτό το βαρύ φορτίο ρόλου, τότε το πετάτε απο πάνω σας. Δε θα έχετε πάψει να είστε καλός άνθρωπος, δε θα νιώθετε όμως πλέον υποχρεωμένος/η να φροντίζετε για την ευτυχία των άλλων.

Η πραγματικότητα αυτού του κόσμου είναι οτι ορισμένες σχέσεις δε βγάζουν πουθενά. Είναι φυσικό να υπάρχουν διαφωνίες και απογοητεύσεις. Εάν νιώθετε υπεύθυνος για κάθε πρόβλημα, το τίμημα που θα πληρώσετε είναι μεγάλο, επειδή το έργο αυτό είναι ανέφικτο!


Απο το βιβλίο της Elisabeth Kubler - Ross - Μαθήματα ζωής

Το Μητρικό Σύμπλεγμα στην Κόρη - Τέταρτος Τύπος

Αντίσταση στην Μητέρα: Αυτοί οι τρείς ακραίοι τύποι συνδέονται μεταξύ τους απο πολλά ενδιάμεσα στάδια, απο τα οποία θα αναφέρω μόνο ένα σημαντικό παράδειγμα. Σε αυτό τον ενδιάμεσο τύπο για τον οποίο θα μιλήσω, το πρόβλημα δεν είναι τόσο η υπερανάπτυξη ή η καταπίεση των θηλυκών ενστίκτων όσο η συντριπτική αντίσταση στη μητρική υπεροχή που συχνά αποκλείει κάθε άλλο στοιχείο απο τη ζωή της κόρης. Αυτό είναι το μεγαλύτερο παράδειγμα του αρνητικού μητρικού συμπλέγματος. Το σύνθημα αυτού του τύπου είναι: Οτιδήποτε, φτάνει να μη μοιάζει με τη μητέρα! Απο τη μία η κόρη νιώθει μια γοητεία για τη μητέρα της που ποτέ δε φτάνει στο σημείο της ταύτισης. Απο την άλλη έχουμε μια ενίσχυση του Έρωτα που εξαντλείται σε μια ζηλιάρικη αντίσταση. Αυτού του είδους η κόρη ξέρει τί δε θέλει, αλλά συνήθως δεν έχει ιδέα για το τί θα μπορούσε  να διαλέξει για δική της μοίρα. Ολα τα ένστικτά της είναι συγκεντρωμένα πάνω στη μητέρα της σε μια αρνητική μορφή αντίστασης και επομένως δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να φτιάξει τη δική της ζωή. Αν καταφέρει να φτάσει μέχρι το γάμο, είτε θα παντρευτεί μόνο και μόνο για να ξεφύγει απο την μητέρα της, ή αλλιώς μια διαβολική σύμπτωση θα της δώσει ένα σύζυγο που έχει τα ίδια ουσιαστικά χαρακτηριστικά με τη μητέρα της. 'Ολες οι ενστικτώδεις διεργασίες συναντούν απροσδόκητες δυσκολίες. Είτε  η σεξουαλικότητα δε λειτουργεί σωστά, ή τα παιδιά είναι ανεπιθύμητα, ή τα μητρικά καθήκοντα της φαίνονται αφόρητα, ή αντιδρά στις απαιτήσεις της έγγαμης ζωής με ανυπομονησία και εκνευρισμό. Αυτό είναι πολύ φυσικό, αφού τίποτε απο όλα αυτά δεν έχει καμία σχέση με τις πραγματικότητες της ζωής μια και ο κυρίαρχος σκοπός της ζωής του ατόμου έχει καταλήξει να είναι η ξεροκέφαλη αντίδραση στη δύναμη της μητέρας με οποιαδήποτε μορφή και να παρουσιάζεται. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί κανείς να δει συχνά τις ιδιότητες του μητρικού αρχέτυπου να αναδύονται με κάθε λεπτομέρεια. Για παράδειγμα, η  μητέρα σαν αντιπρόσωπος της οικογένειας προκαλεί είτε βίαιη αντίσταση είτε πλήρη αδιαφορία σε οτιδήποτε έχει σχέση με την οικογένεια, την κοινότητα, την κοινωνία, τις συμβατικότητες, και τα παρόμοια. Η αντίσταση στη μητέρα σαν μήτρα συχνά εκδηλώνεται με διαταραχές της εμμηνόρροιας, αδυναμία σύλληψης, μια απέχθεια για την εγκυμοσύνη, αιμορραγίες και υπερβολικούς εμετούς στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αποβολές κ.ο.κ. Η μητέρα σαν materia, "ύλη", μπορεί να κρύβεται πίσω απο την ανυπομονησία που δείχνουν αυτές οι γυναίκες για τα αντικείμενα, τον αδέξιο τρόπο που χειρίζονται τα εργαλεία και τα πήλινα, καθώς και το κακό τους γούστο στα ρούχα.

Ακόμη η αντίσταση προς τη μητέρα μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε μια αυθόρμητη ανάπτυξη της διάνοιας με σκοπό τη δημιουργία μιας σφαίρας ενδιαφερόντων στην οποία δεν έχει καμιά θέση η μητέρα. Αυτή η ανάπτυξη οφείλεται στις ίδιες τις ανάγκες της κόρης και δε γίνεται καθόλου για χάρη του άντρα, όσο κι αν φαίνεται οτι θέλει να τον εντυπωσιάσει ή να τον ζαλίσει με μια προσποιητή διανοητική συντροφικότητα. Ο πραγματικός της σκοπός είναι να τσακίσει τη δύναμη της μητέρας με τη συνεχή διανοητική κριτική και τις ανώτερες γνώσεις της, έτσι ώστε να μπορεί να της απαριθμεί όλες τις βλακείες, τα λογικά της λάθη και τις ελλείψεις στη μόρφωσή της. Η διανοητική ανάπτυξη συχνά συνοδεύεται απο την εμφάνιση γενικών αντρικών χαρακτηριστικών.

Απο το βιβλίο του Κ. Γιούνγκ "Τα Τέσσερα Αρχέτυπα".